________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श. १ उ. ५ सू० ५ रत्नप्रभानारकलेश्यानिरूपणम् ८०३
छाया-एतस्यां खलु भदन्त! रत्नप्रभायां पृथिव्यां यावत् नैरयिकाणां कतिलेश्याः प्रज्ञप्ता?, गौतम ! एका कापोतलेश्या प्रज्ञप्ता । एतस्यां खलु भदन्त ! रत्नप्रभायां यावत् कापोतलेश्यायां वर्तमाना नैरयिकर्कि क्रोधोपयुक्ताः, गौतम ! सप्तविंशतिभङ्गाः एतस्यां खलु यावत् किं सम्यग् दृष्टयो मिथ्यादृष्टयः सम्यगमिथ्यादृष्टयः? गौतम ! त्रयोपि । एतस्यां खलु यावत् सम्यगदर्शने वर्तमाना नैरयिकाः० सप्तविंशतिर्भङ्गाः, एवं मिथ्यादर्शनेपि । सम्यगूमिथ्यादर्शनेऽशोतिर्भङ्गाः। एतस्यां खलु भदन्त ! यावत् किं ज्ञानिनोऽज्ञानिनः । गौतम ! ज्ञानिनोप्यज्ञानिनोपि, त्रीणि ज्ञानानि नियमात् त्रोण्यज्ञानानि भजनया। एतस्यां खलु भदन्त ! यावदाभिबोधिकज्ञाने वर्तमानाः० सप्तविंशतिर्भङ्गाः । एवं त्रीणि ज्ञानानि त्रीण्यज्ञानानि भणितव्यानि । एतस्यां खलु यावत् किं मनोयोगिनो वचोयोगिनः, काययोगिनः, गौतम ! त्रयोऽपि । एतस्यां खलु यावत् मनोयोगे वर्तमानाः किं क्रोधोपयुक्ताः४?, सप्तविंशतिर्भङ्गाः। एवं वचोयोगे । एवं काययोगे। एतस्यां खलु यावत् नैरयिकाः किं साकारोपयुक्ताः अनाकारोपयुक्ताः, गौतम ! साकारोपयुक्ता अप्यनाकारोपयुक्ता अपि । एतस्यां खलु यावत्साकारोपयोगे वर्तमानाः किं क्रोधोपयुक्ताः, सप्तविंशतिर्भङ्गाः। एवमनाकारोपयुक्ता अपि सप्तविंशतिभङ्गाः। एवं सप्तापि पृथिव्यो ज्ञातव्याः, नानात्वं लेश्यासु, गाथा-कापोतीद्वयो स्तृतीयायां मिश्रिता नीलिका चतुर्थ्याम् । पञ्चम्यां मिश्रा कृष्णा ततः परमकृष्णा ॥१॥सू०५॥
टीका-'इमीसे ण भंते' एतस्यां खलु भदन्त ! ' रयणप्पभाए पुढवीए' रत्नप्रभायां पृथिव्यां यावत्-यावत्पदेन-त्रिंशति निरयावासशतसहस्त्रेषु एकैकस्मिन् निरयावासे' इति संग्राह्यम्। एवं 'नेरइयाणं' नैरयिकाणाम् ‘कइ लेस्साओ पन्नत्ताओ'
लेश्या द्वारलेश्यावाले जीव ही शरीर धारण करते हैं इसलिये शरीर का विचार हो जाने पर शरीर के कारणभूत लेश्या का स्मरण हो आता है इससे अब सूत्रकार शरीर की निरूपणा के बाद लेश्या का निरूपण करने के लिये सूत्र कहते हैं-" इमीसे णं भंते " इत्यादि
(इमीसे णं भंते ! ) (रयणप्पभाए पुढवीए ) हे भदन्त ! इस रत्नप्रभा पृथिवी में (जाव नेरइयाणं कइ लेस्साओ पन्नत्ता ? ) ३० लाख
सेश्या विचार લેશ્યાવાળા જ જ જરીર ધારણ કરે છે. તે કારણે શરીરને વિચાર કર્યા પછી શરીરની કારણભૂત વેશ્યાનું સ્મરણ થઈ આવે છે. તેથી હવે સૂત્રકાર " इमीसेणं भते ! "त्याहि सूत्रीय वेश्यानुं नि३५५५ ४२छ. "इमीसेणं भंते ! त्यादि. " इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए जाव नेरइयाणं कइ लेस्साओ पन्नता ?"
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
