________________
प्रथमशतकस्य चतुर्थोद्देशकः प्रारभ्यतेचतुर्थों देशके प्रतिपादिता विषयाः संक्षेपतो निर्दिश्यन्ते-कति कर्मप्रकृतयः इति प्रश्नः ? अष्टौ च ता इत्युत्तरम् , प्रकृतिविषये गाथा, उपस्थानम् , वीर्याद वीर्यावति प्रश्नः, बालवीर्येणेत्युत्तरम् , प्रसङ्गात् वीर्यभेदविचारः, अपक्रमणम् , उपशान्तमोहनीयं स्वतोऽपक्रामेत् परतो वेति प्रश्नः, स्वत एवेत्युत्तरम् , रुच्यरुच्योविचारः, कृतं कम वेदनमन्तरेण गच्छति न वेति प्रश्नः, नेत्युत्तरम्। तत्र कारणमदर्शनम् , कर्मणो द्वैविध्यम् , सर्वज्ञेन ज्ञातमेतत् , यद् जीवः आभ्युपगमिक्या औपक्रमिक्या वेदनया कर्म वेदिष्यतीति प्रतिपादनम्। पुद्गला आसन् सन्ति भविष्यन्तीति प्रश्नः, एवमेवेत्युत्तरम् , एवं स्कन्ध पापि कालत्तित्वप्रदर्शनम् । एवं जीवस्यापि
चतुर्थ उद्देशक प्रारंभइस चतुर्थ उद्देशकमें कौन२ से विषय प्रतिपादित हुए हैं यह बात संक्षेप से प्रकट की जाती है-सबसे पहले कर्मप्रकृतियां कितनी हैं ? यह प्रश्न हुआ है। वे आठ हैं ऐसा उत्तर दिया गया है। प्रकृतियोंके विषयमें गाथा। उपस्थान वीर्यसे कि अवीर्यसे ? इत्यादि प्रश्न, बाल वीर्य से ऐसा उत्तर । प्रसंग से वीर्यभेद विचार । अपक्रमण उपशांतमोहनीय स्वतः अपक्रमता है कि परसे अपक्रमता है ? यह प्रश्न-स्वतः ही अपक्रमता है ऐसा उत्तर। रुचि अरुचि का विचार । कृतकर्म, वेदन के बिना छूटता है कि नहीं छूटता है ? यह प्रश्न, नहीं छूटता है ऐसा उत्तर । इसमें कारण दिखाना। कर्म की द्विविधता। सर्वज्ञ ने यह जाना है कि जीप आभ्युपगमिकी औपक्रमिकी वेदनाद्वारा कर्मका वेदन करेगा ऐसा प्रतिपादन । पुद्गल क्या थे, हैं, होंगे?, ऐसा प्रश्न, ऐसा ही है, ऐसा उत्तर । इसीतरह स्कन्धमें कालवृत्तित्व
ચોથા ઉદ્દેશકનો પ્રારંભ પહેલાં તે ચોથા ઉદ્દેશકમાં આવતા વિષયને સંક્ષિપ્તમાં પરિચય આપવામાં આવે છે–પ્રશ્ન-કર્મપ્રકૃતિ કેટલી છે? ઉત્તર-આઠ કર્મપ્રકૃતિ છે. પ્રકૃતિના વિષયમાં ગાથા. પ્રશ્ન-ઉપસ્થાન વીર્ય થી કે અવીર્યથી ? ઇત્યાદિ. ઉત્તરબાલવીર્યથી. વીર્યનભેદને વિચાર. અપકમણ, ઉપશાંત મેહનીય સ્વતઃ ઉપક્રમે છે કે પરતઃ ઉપક્રમે છે? એ પ્રશ્ન, અને સ્વત ઉપક્રમે છે એવો ઉત્તર. રુચિ અને અરુચિનો વિચાર. પ્રશ્ન કતકર્મ વેદન કર્યા વિના છૂટે છે કે નહી ? ઉત્તર-નથી છૂટતાં. અને તેનું કારણ દર્શાવવામાં આવ્યું છે, કર્મની દ્વિવિધતા. સર્વ જાણ્યું છે કે જીવ આભુપગમિકી, ઔપકમિકી વેદના દ્વારા કર્મનું चहन ४२शे से प्रतिपादन. प्रश्न-पास उतi, छ, अने डशे ? उत्तर- मेवु જ છે. એ જ પ્રમાણે સ્કન્દમાં કાળવૃત્તિત્ત્વનું પ્રદર્શન, એજ પ્રમાણે જીવમાં
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
