________________
६४४
""
"वेएइ संतक्रम्मं, खओवसमिसु नाणुभावं सो । वसंतकसाओ पुण, एइ पण संतकम्मं सो ॥१॥ छाया - वेदयति सत्कर्म क्षायोपशमिकेषु नानुभावं सः । उपशांत कषायः पुनर्वेदयति न सत्कर्म सः ॥ इति । एवं सत्यपि दर्शनविपये शङ्किताः, इत्यादि ।
भगवती सूत्रे
चारित्रविषये शङ्कादि यथा चारित्रं द्विविधम् सामायिक, छेदोपस्थापनीयं च, तत्र सर्वसावद्यविरतिरूपम् सामायिकम्, तथा महात्रतरूपत्वाद छेदोपस्थापनीयमपि सर्वसाद्यविरतिरूपमेव, ततश्चोभयोरपि सावद्यविरतिरूपत्वान्न भेदो लक्ष्यते प्रतिपादिश्वानयोर्भेदस्तत्र किं कारणमिति चारित्रविषये शङ्का, तत्समाधानम् - प्रथम
इस तरह से ऊपर में दोनों का एक सा लक्षण दिखने पर भी विशेष विचारकी अपेक्षासे इन दोनोंमें भेद है ही । कहा भी है- 'वेएइ' इत्यादि ।
क्षायोपशमिक भावों में विपाकानुभव का वेदन नहीं होता है, सत्कर्म - विद्यमान कर्म का ही वेदन होता है और उपशान्त कषायवाला जीव इस सत्कर्म का भी वेदन नहीं करता है ।
इस प्रकार होनेपर भी वे दर्शन के विषय में शंकित बन जाया करते हैं ।
चारित्र के विषय में शंकित वे इस प्रकार के विचार से बन जाते हैंचारित्र दो प्रकार का है- एक सामायिक चारित्र और दूसरा छेदोपस्थापनीय चारित्र | सामायिक चारित्र सर्वसावधविरतिरूप है। तथा महाव्रतरूप होने से छेदोपस्थापनीय चारित्र भी सर्वसावयविरतिरूप ही है । इस तरह दोनों में भी सर्वसावद्यविरतिरूपता होने से भेद लक्षित नहीं કિતમાં પ્રદેશાનુભવ હાતા નથી આ પ્રમાણે બન્નેનુ લક્ષણ ઉપલક રીતે એક સરખું લાગવા છતાં પણ વિશેષ વિચારણાથી બન્નેમાં ભેદ દેખાય છે. કહ્યું પણ છે— वेइ " छत्याहि.
(6
ક્ષાયેાપશમિક ભાવેામાં વિપાકાનુભવનુ` વેદન થતું નથી. પરંતુ સત્કમ નુ (વિદ્યમાન કનુ) જ વેદન થાય છે. અને ઉપશાન્ત કષાયવાળો જીવ આ સત્કર્મીનું પણ વેદન કરતા નથી.
આ પ્રમાણે સમાધાન થઇ શકતું હોવા છતાં પણ શ્રમણા દર્શનના વિષયમાં વિશેષ વિચારણાના અભાવે શંકિત થાય છે.
તેઓ ચારિત્રના વિષયમાં પણ કયારેક આ પ્રમાણે વિચાર કરવાથી શકિત અને છે-ચારિત્રના બે પ્રકાર છે-(૧) સામાયિક ચરત્ર અને (૨) ઇંદ્યોપસ્થાપનીય ચારિત્ર સામાયિક ચારિત્ર સંસાવવિવેરિતરૂપ છે. તથા છેદોપસ્થાપનીય ચારિત્ર પણ મહાવ્રતરૂપ હોવાથી સર્વસાવવરિતરૂપ જ છે. આ રીતે અને પ્રકારનાં ચારિત્રમાં સર્વસાવદ્યવિરતિરૂપતા હોવાથી કોઇ ભેદ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
