________________
६२८
-
भगवतीसूत्रे भावः। ननु तर्कसंज्ञादि रहिता अपि पृथिवीकायिका जीवाः पुनरपि ते वेदयंत्येवेत्युक्तं किन्तु एतद्वचनमात्रेणैव कथितं न तु प्रबलतरप्रमाणं दर्शितमिति प्रमाणाभावात्कथं तादृशवचनमात्रादेव श्रद्धेयम् , पृथिवीकायिकजीवानां कांक्षामोहनीयकर्मणो वेदनं भवतीति शंकामपनेतुं प्रश्नयन्नाह-'से नूणं भंते' इत्यादि। 'सेनूर्ण भंते' तद् नूनं भदन्त ! 'तमेव सच्चं नीसंकं जं जिणेहिं पवेइयं तदेव सत्यं निःशङ्क यज्जिनः प्रवेदितम् । तदेव जीवादिस्वरूपं सत्यं यथावस्थितं निःशवं देशतः सर्वतो वा शङ्कारहितमस्ति । किं तदित्याह-यत् जिनः सर्वज्ञैः प्रवेदितं कथितम्। अयमाशयः-सर्वप्रमाणशेखरोयं आगमः, स चाप्तवाक्यरूपः आप्तश्च स्वरागद्वेषादिरहितः। तथा च सर्वदोषरहितस्य वीतरागस्य वचनमेवाप्तोचरिततया प्रमाण__ शंका-तर्क संज्ञा आदि से रहित भी पृथिवीकायिक जीव कांक्षामोहनीय कर्म का वेदन करते ही हैं, ऐसा जो आपने कहा है सो यह आपका कहना केवल कहना ही मात्र है, क्योंकि इसमें आपने कोई प्रबलतर प्रमाण प्रदर्शित नहीं किया है । इसलिये प्रमाण के अभाव में यह कथन केवल कहने मात्र से श्रद्धेय कैसे होता है ? अतः इस प्रकार की शंका को दूर करने के लिये गौतमस्वामी प्रश्न करते हैं कि " से नूणं भंते !" हे भदन्त ! " तमेव सच्चं नीसंकं जं जिणेहिं पवेइयं" क्या वही सत्य है और निःशंक है जो जिनोंने प्रवेदित किया है ? हां गौतम! वही सत्य और निःशंक है जो जिनोंने प्रवेदित किया है। इसका आशय यह है कि-आगम समस्त प्रमाणों में मूर्धन्य प्रमाण माना गया है। यह आगम आप्तवचनरूप होता है । आप्त वही होता है जो रागद्वेष आदि से रहित होता है । इसलिये सर्वदोषरहित वीतराग के वचन ही
શંકા–તક સંજ્ઞા આદિથી રહિત હોવા છતાં પણ પૃથ્વીકાયિક જી. કાંક્ષાહનીય કર્મનું વદન તે કરે જ છે, એવું આપે જે કહ્યું તે આપનું કથન ફક્ત કથન જ છે. કારણ કે તેનું પ્રતિપાદન કરવા માટે આપે કઈ પ્રબળ પ્રમાણ આપ્યું નથી. તેથી પ્રમાણના અભાવરૂપ કથનમાં કેવી રીતે શ્રદ્ધા રાખી શકાય ? આ પ્રકારની શંકાનું નિવારણ કરવાને માટે ગૌતમસ્વામી ભગવાનને पूछे छ-" से नूणं भंते !" उ पून्य ! “ तमेव सच्चं नीसंकं जं जिणेहि पवेइयं ? " शु से सत्य मने नि:श' छ २ मिनेन्द्रवाये ५३"यु छ ? હા, ગૌતમ! એજ સત્ય અને નિશંક છે જે જિનેન્દ્રોએ પ્રરૂપિયું છે. તેને ફલિતાર્થ એ છે કે સમસ્ત પ્રમાણમાં આગમને જ શ્રેષ્ઠ (મૂર્ધન્ય) પ્રમાણ માનેલ છે. આ આગમ આપ્તવચનરૂપ ( જ્ઞાનીના વચનરૂપ) હોય છે, આત તેને જ કહી શકાય કે જે રાગદ્વેષ વગેરેથી રહિત હોય. તેથી સર્વદેષ રહિત
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
