________________
भगवतीसूत्रे वर्तमानकालिकक्रियाजन्यत्वं दर्शयति-'एवं करेंति' एवं कुर्वन्ति-वर्तमानकालेपि कांक्षामोहनीयं कर्म कुर्वन्तीति भावः। 'एत्थवि दंडओ जाव वेमाणियाणं' अत्रापि दण्डको यावद्वैमानिकानाम् , अत्रापि वर्तमानक्रियाघटितकांक्षामोहनीयकर्मप्रकरणेपि यावद्वैमानिकानां नारकादारभ्य वैमानिकपर्यन्तानां दण्डको वर्तमानक्रियाघटितो वक्तव्यः। अथ भविष्यत्कालघटितं कर्म दर्शयति-'एवं करिस्संति ' एवं करिष्यन्ति, यथाऽतीतकालेऽकार्पुस्तथा भविष्यत्कालेऽपि करिष्यन्त्येवेति भावः, 'एत्थवि दंडओ जाव वेमाणियाणं' अत्रापि दण्डको यावद्वैमानिकानाम् , भविप्यत्कालिकोऽपि दण्डको नारकादारभ्य वैमानिकपर्यन्तं वक्तव्य इति । कृतस्य कर्मणश्चयोपचयादयो भवन्तीति तान् दर्शयन्नाह-'एवं चिए' इत्यादि । एवं' कह लेना चाहिये । अब सूत्रकार कांक्षामोहनीयकर्म में वर्तमानकालिक क्रिया जन्यता प्रकट करते हुए कहते हैं कि-" एवं करेंति" जीव वर्तकाल में भी इस कांक्षामोहनीयकर्म को क्रिया द्वारा करते रहते हैं। इस वर्तमानकाल संबंधी कांक्षामोहनीयकर्म के प्रकरण में भी नारक से लेकर वैमानिक देवों तक का दण्डक वर्तमानक्रिया से घटित कर कहना चाहिये । अब भविष्यत् काल में भी इसी प्रकार से जीव इस कांक्षामोहनीयकर्म को क्रिया द्वारा करेंगे। इस बात को प्रकट करने के लिये सूत्रकार “ एवं करिस्संति" यह सूत्र कहते हैं-जैसे जीवोंने इस कांक्षामोहनीयकर्मको अतीतकालमें क्रियाद्वारा निष्पन्न किया है। वैसे ही इसे वे भविष्यत्कालमें भी करेंगे। यहां पर भी भविष्यत्कालसंबंधी दण्डक नारकप्रकरण से लगाकर वैमानिक देवों तक का भविष्यत्कालसंबंधी क्रिया को जोड़कर कहना चाहिये । कृत कर्म के ही चय उपचय आदि દંડકે વૈમાનિક સુધીના કહેવામાં આવ્યાં છે એવાં છે કે અહીં કહેવા જોઈએ. હવે સૂત્રકાર કાંક્ષાએહનીયકર્મમાં વર્તમાનકાળની કિયા જન્યતા
विवाने माटे ४ छ -“ एवं करें ति" ०५ वर्तमानमा ५४ २॥ કાંક્ષામહનીયકર્મનું ક્રિયા દ્વારા ઉપાર્જન કરતા રહે છે. આ વર્તમાનકાળ વિષયક કાંક્ષાહનીયકર્મના પ્રકરણમાં પણ નારકીના દંડકથી લઈને વૈમાનિકે સુધીનાં દંડકે વર્તમાન કિયાની અપેક્ષાએ કહેવાં જોઈએ. ભવિષ્યકાળમાં પણ જીવ કાંક્ષાહનીય કર્મનું ક્રિયા દ્વારા ઉપાર્જન કરશે, એ વાત દર્શાવવાને માટે सूत्रा२ ३२भाव छ , " एवं करिस्संति” म वास भूतभा ४iक्षाમેહનીયકર્મનું ક્રિયા દ્વારા ઉપાર્જન કર્યું છે, તેમ ભવિષ્યકાળમાં પણ તેઓ કરશે. અહીં પણ નારકીના જીથી લઈને વૈમાનિકે સુધીના ભવિષ્યકાળ વિષયક દંડક ભવિષ્યકાળની કિયાને જોડીને કહેવાં જોઈએ. કૃતકર્મને જ ચય, ઉપચય વગેરે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
