________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श०१ उ० २ सू० ७ मनुष्याणामाहारादिनिरूपणम् ४५९ सूत्रे विशेषोऽतस्तदाह सूत्रकारः-'मणुस्साणं भंते !' इत्यादि । ' मणुस्सा णं भंते' मनुष्याः खलु हे भदन्त ! ' सव्वे समकिरिया' सर्वे समक्रियाः समानक्रियावन्तो भवन्ति किम् ? इति प्रश्नः । उत्तरमाह-' गोयमा ' हे गौतम ! 'णो इणढे समढे ' नायमर्थः समर्थः, मनुष्याः सर्वे समानक्रियावन्तो न भवन्तीति । तत्र कारणं पृच्छति-' से केणटेणं भंते ' तत्केनार्थेन केन कारणेन हे भदन्त ! एवमुच्यते मनुष्याः सर्वे न समक्रिया इति । भगवान् तत्र कारगमाह-' गोयमा' हे गौतम ! ' मणुस्सा तिविहा पण्णत्ता ' मनुष्यात्रिविधाः प्रज्ञप्ताः 'तं जहा' तद्यथा-'सम्मदिट्ठी मिच्छादिट्ठी सम्मामिच्छादिट्ठी' सम्यग्दृष्टयः, मिथ्याहष्टयः, सम्यग्मिथ्यादृष्टयः । तत्थ णं' तत्र खलु ‘जे ते सम्मदिट्ठी ते ' ये तेसम्यग्दृष्टयः सन्ति ते 'तिविहा पनत्ता' त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः 'तं जहा' तद्यथा संजया, संजया-संजया, असंजया । 'तत्थ ण' तत्र खलु 'जे ते संजया ते' ये ते संयताः सन्ति ते 'दुविहा पन्नत्ता' द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा' तद्यथा-'सरागसंजया य' सरागसंयताश्च अक्षीणानुपशान्तकषायाः 'योयरागसंजयाय वीतरागसंयताश्च उपशान्तकपायाः क्षीणकपायाश्चेति । तत्थ णं' तत्र खलु 'जे ते वीयरागसंजया'
सूत्र में जो विशेषता है उसे स्वयं सूत्रकार प्रकट कर रहे हैं “ मणुस्साणं भंते ! इत्यादि गौतम स्वामी ने प्रश्न किया कि हे भदन्त ! क्या सब मनुष्य एकसी क्रियाओं वाले होते हैं ? तब प्रभुने उत्तर दिया कि "णो इणद्वे समढे" हे गौतम ! यह अर्थ ठीक नहीं है, अर्थात् सब मनुष्य एकसी क्रिया वाले नहीं होते हैं। इसका कारण क्या है ? तब प्रभुने उनको कहा कि मनुष्यों में समान क्रिया न होने का कारण उनकी त्रिविधता है। यह त्रिविधता भी विविधता वाली है। जैसे सर्व प्रथम मनुष्यों के संयत, संयतासंयत और असंयत ऐसे तीन भेद हैं।
सूत्र४२ पोते . ४८ ४२ छ “ माणुरसाणं भंते ! इत्यादि " गौतभस्वामी पूछे છે કે હે ભદન્ત! શું બધા મનુષ્ય એક સરખી ક્રિયાવાળા હોય છે? તેના rqाममा प्रमु ४ छ , “ णो इणडे समढे" हे गौतम ते ५२०५२ નથી. બધા મનુષ્ય એક સરખી કિયાવાળા હોતા નથી. તેનું કારણ શું છે? પ્રભુ કહે છે કે, તેનું કારણ તેમની ત્રિવિધતા છે. એ વિવિધતા પણ વિવિધતાવાળી છે. જેમ કે મનુષ્યના સંયત, સંયતાસંયત અને અસંયત એવા ત્રણ મુખ્ય ले छ. सयतना ले छे. (१) सरासयत भने (२) वीतरासयत. पक्षी કષાયવાળા અને અનુપશાંત કષાયવાળાને સરાગસંયત કહે છે. અને ઉપશાન્ત
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
