________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श. १ उ. २ सू०४ असुरकुमारादि वक्तव्यतानिरूपणम् ४२७ यत उत्कर्षतो ये किञ्चिदधिकवर्षसहस्रादुपरि आहारग्रहणं कुर्वन्ति सातिरेकपक्षाच्चोपरि उच्छ्वासादि कुर्वन्ति तदपेक्षया तेषामल्पकालिकाहारोच्छ्वासत्वेन 'अभीक्ष्णमाहरन्ति अभीक्ष्णमुच्छ्वसन्ति' इति व्यपदेशो भवति । यत्पुनः 'आहत्य आहरन्ति आहत्य उच्छ्वसन्ती'-त्याहारोच्छवासयोः कादाचित्कत्वं कथितं तत् असुरकुमार कुछ अधिक एकहजार वर्षसे ऊपरमें आहार लेते हैं और कुछ अधिक एक पक्षसे भी ऊपरमें उच्छ्वास लेने आदि रूप क्रिया करते हैं उनकी अपेक्षासे उन अल्पकालिक आहार और उच्छवासवाले होनेसे "अभीक्ष्णमाहरयन्ति अभीक्ष्णं उच्छ्वसन्ति" ऐसा व्यपदेश होता है। तात्पर्य कहनेका यह है कि नारकसूत्र में "अभीक्ष्णं आहरयन्ति, अभीक्ष्णं उच्छ्वसन्ति" ऐसा कहा गया है और ऐसा ही कथन असुर. कुमारोंके आहार उच्छवासके विषयमें सूत्रकारने कहा है अतः यहां पर यह शंका हो सकती है कि असुरकुमारोंके आहारका जघन्यकाल (आभोगनिवर्तित आहारका जघन्यकाल) चतुर्थ भक्तके बाद और उच्छवासका जघन्यकाल सातस्तोक कहा गया है। अतः "नारकप्रकरण कथित "अभीक्ष्णं आहरन्ति अभीक्ष्णं उच्छ्वसन्ति" यह कथन असुरकुमारोंमें कैसे संगत हो सकता है। तब इस शंकाकी निवृत्ति के लिये यहां ऐसा कहा गया है कि जो असुरकुमार चतुर्थभक्तके बाद आहार ग्रहण करते हैं और सातस्तोक समयके बाद उच्छ्वास लेते हैं सो ऐसे उनके कार्यमें ही उन असुरकुमारोंकी अपेक्षा कि जो कुछ अधिक एक हजार કારણ કે વધારેમાં વધારે એક હજાર વર્ષથી પણ થોડા વધારે આંતરે આહાર લેનારા અને એક પક્ષ કરતાં થોડા વધારે સમયે ઉચ્છવાસ લેનારા અસુરકુમારોની અપેક્ષાએ અલ્પશરીરવાળા અસુરકુમારો અલ્પકાલિક આહાર અને श्वास बना२ डोय छे. तेथी “ अभीक्ष्णमाहरयन्ति अभीक्ष्णं उच्छ्वसन्ति " से समय छे. वातुं तात्५ से छे ना२४सूत्रमा “ अभीक्ष्णं आहास्यन्ति, अभीक्ष्णं उच्छ्वसन्ति " मे घुछे, मने से ४थन असु२४માટેના આહાર અને ઉત્કૃવાસની બાબતમાં પણ કર્યું છે. તેથી અહીં એવી શંકા ઉદ્ભવી શકે છે કે અસુરકુમારના આભેગનિવર્તિત આહારને જઘન્યકાળ એક ઉપવાસને આંતરે અને ઉચ્છવાસને સાત સ્તકને આંતરે કહેલ छ. तो "ना२४ ६४२मा ४ अभीक्ष्णं आहरन्ति अभीक्ष्णं उच्छ्वसन्ति” मा કથન અસુરકુમારના વિષયમાં કેવી રીતે સુસંગત હોઈ શકે? તે શંકાનું નિવારણ કરવાને માટે અહીં એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે જે અસુરકુમારો એક હજાર વર્ષને આંતરે આહાર લે છે અને એક પક્ષ કરતાં થોડા વધારે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
