________________
भगवतीसूत्रे 'नेरइयाणं भंते' नैरयिकाः खलु भदन्त ! 'सध्वेसमकिरिया' सर्वे समक्रियाः ? समा समानाः तुल्याः क्रियाः कर्मबन्धनिबन्धनभूता आरम्भिक्यादिकाः पञ्चयेषां तेतथा, उत्तरमाह-'गोयमा' हे गौतम ! 'नो इणले समढे' नायमर्थः समर्थः न सर्वे समानक्रियावन्त इत्यर्थः। पुनः प्रश्नयति-' से केणष्टेणं. ' तत्केनार्थेन= केन कारणेन किं कारणमाश्रित्य एवमुच्यते यत् सर्वे नारका न समानक्रियावन्त इति । उत्तरमाह-'गोयमा' हे गौतम ! 'नेरइयातिविहापन्नता' नैरयिका स्त्रिविधाः मज्ञप्ताः, ' तंजहा' तद्यथा-'सम्मदिट्ठीमिच्छदिट्ठी सम्मामिच्छदिट्ठी' सम्यग्दृष्टयः, मिथ्यादृष्टयः सम्यग्मिथ्यादृष्टयः। 'तत्थणं जे ते' तत्र खलु ये ते 'सम्मट्टिी' सम्यग्दृष्टयः सन्ति 'तेसिणं' तेषां खलु 'चत्तारि किरियाओ पण्णत्ताओं' चतस्रः क्रियाः प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा' तद्यथा-'आरंभिया' आरम्भिकी१, 'परिग्गहिया' पारिअहिकीर, 'मायावत्तिया' मायाप्रत्यया३, 'अप्पच्चक्रवाणकिरिया' अप्रत्याख्यानक्रिया४। 'तत्थण जे ते' तत्र खलु ये ते 'मिच्छदिट्ठो' मिथ्यादृष्टयः सन्ति 'तेसि
क्रियासूत्र में जो यह कहा गया है कि समस्त नारकीय जीव समान क्रियावाले नहीं होते हैं-सो उसके विषयमें यह स्पष्टीकरण किया गया है कि कर्मबंध की कारणभूत आरम्भिकी आदि पाँचक्रियाएँ इन नारकीय जीवों की एकसी नहीं होती हैं, क्योंकि इन नारकीय जीवोंमें सम्यग्दृष्टि मिथ्यादृष्टि और सम्यग् मिथ्यादृष्टि ऐसे तीन प्रकार के नारकीय जीव होते हैं । 'तत्थ णं जे ते सम्मदिट्ठी तेसि णं चत्तारि किरियाओ पण्णत्ताओ" इनमें जो सम्यग्दृष्टि नारकीय जीव हैं उनके चार क्रियाएँ होती हैं। एक आरंभिकी, दूसरी पारिग्रहिकी, तीसरी मायाप्रत्यया और चौथी अप्रत्याख्यान क्रिया । मिथ्यादृष्टि नारकीयजीवों के और सम्यगमिथ्यादृष्टि नारकीयजीवों के ये चार और मिथ्यादर्शनप्रत्यया, इस प्रकार
ક્ષિાસૂત્રમાં જે એમ કહેવામાં આવ્યું છે કે સમસ્ત નારકજીવો એક સરખી ક્રિયાવાળાં હોતાં નથી, તેનું સ્પષ્ટીકરણ આ પ્રમાણે કરવામાં આવ્યું છે.આરલ્મિકી આદિ જે પાંચ કિયાએ કર્મબન્ધના કારણરૂપ હોય છે તે ક્રિયાઓ તે નારકમાં એક સરખી હોતી નથી. કારણ કે તે નારક જીમાં સમ્યગ્દષ્ટિ, મિથ્યાષ્ટિ અને સમ્યક્ મિથ્યાષ્ટિ, એ ત્રણ પ્રકારના નારક
। डाय छे. 'तत्थ णंजे ते सम्मदिट्ठी तेसिणं चत्तारि किरियाओ पण्णत्ताओ' तेमन જે સમ્યગ્દષ્ટિ નારક જ હોય છે તેમને ચાર કિયાએ હોય છે (૧) આર. ली, (२) रियलिटी, (3) भाया प्रत्यया, मने (४) अप्रत्याज्यान लिया.
મિથ્યાષ્ટિ નારકને તથા સમ્યફ મિથ્યાષ્ટિ નારક જીવોને
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
