________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श०१ उ०१ सू० २६ शानादिवक्तव्यतानिरूपणम् ३३१ भविए चरित्ते' पारभविकं चारित्रम् ? 'तदुभयभविए चरित्ते' तदुभयभविक चारित्रम् ? इति प्रश्नः ! उत्तरमाह-'गोयमा' हे गौतम ! 'इह भविए चरित्ते' ऐहभविकं चारित्रम् ‘नो परभविए चरित्ते' नो पारभविकं चारित्रम् , 'नो तदुभयभविए चरित्ते' नो तदुभयभविकं चारित्रम् । अत्रायमाशयः-चारित्रं तु ऐहभविकमेव भवति, नहि चारित्रवानिह भूत्वा परभवे तेनैव चारित्रेण पुनश्चारित्री भवति, यावज्जीवावधिकत्वात्तस्य । अन्यच्च-चारित्रवतः संसारे सर्वविरतस्य देशविरतस्य च देवेषत्पत्तेरवश्यम्भावात् , तत्र च विरतेरत्यन्ताभावात्। मोक्षगतावपि चारित्राभावात् , इदं तु कर्मक्षपणायैवानुष्ठीयते, तत्र च तस्याप्रयोजनत्वात्, रति और देशविरतिके भेदसे दो प्रकारका भी कहा गया है। पारभविक और उभयभविक वह चारित्र नहीं होता है इसका कारण ऐसा है कि इस भवमें चारित्रवाला बना हुआ जीव परभव में उसी चारित्र से चारित्रवाला नहीं बनता है क्यों कि ग्रहण किया हुआ चारित्र जीव जब तक जीता रहता है तभीतक साथ रहता है । इसी कारण उसे यावजी वावधिक कहा गया है । तथा चारित्रमें चाहे देशविरतिवाला जीव हो चाहे सर्वविरतिवाला जीव हो उसकी उत्पत्ति देवोंमें ही होती है । क्योंकि "अणुव्वयमहव्वयाइं न लहइ देवाउगं मोत्तुं" (अनुव्रतमहाव्रतानि न लभते देवायुष्कं मुक्त्वा ) ऐसा सिद्धान्तका वचन है । देवों में विरति का अत्यंत अभाव रहता है, इसलिये वहां चारित्र नहीं होता है । रही मोक्षकी बात सो जिप्स चारित्र वाले जीवको मोक्षकी प्राप्ति हुई है वहांपर भी चारित्र का अभाव ही है । चारित्र कर्मक्षयके लिये ही धारण किया વિરતિના ભેદથી બે પ્રકારનું પણ કહ્યું છે. તે ચારિત્ર પારભવિક કે ઉભય. ભવિક હેતું નથી કારણ કે આ ભવમાં ચારિત્રયુક્ત બનેલો જીવ પરભવમાં એ ચારિત્રથી જ ચારિત્રવાળે બનતું નથી. કારણ કે ગ્રહણ કરાયેલું ચારિત્ર જીવ જ્યાં સુધી જીવતે હોય ત્યાં સુધી જ તેની સાથે રહે છે. તે કારણે तेने “ यावज्जीवावधिक " डस छ. तथा व्यारित्रमा म शिविरतिवामा જીવ હોય કે સર્વવિરતિવાળે જીવ હોય તેની ઉત્પત્તિ દેવામાં જ થાય છે. ४१२५ सिद्धांतनुं क्यन छे , “अणुब्वयमहव्वयाई न लहइ देवाउगं मोत्तं" वोमा विति। अत्यात मला डाय छ, तेथी यां यात्रि डातुर નથી. અને મોક્ષની બાબતમાં વિચાર કરીએ તે જે ચરિત્રવાળા જીવને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થઈ છે તે મુક્તજીવની અપેક્ષાએ મેક્ષમાં પણ ચારિત્રને અભાવ જ હોય છે. કર્મોને ક્ષય કરવાને માટે જ ચારિત્ર ધારણ કરાય છે,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
