________________
referrer श०१७०१० २४ आत्मारंभादिवर्णनम्
३१३
छब्देन नो तदुभयारम्भाः अत एव 'अणारंभा' अनारम्भाः । तथा 'असुहं जोगं' अशुभं योगम् अनुपयुक्ततया प्रत्युपेक्षणादिक्रियाकरणं 'पडुच्च' प्रतीत्य ' आयारंभा व ' आत्मारम्भा अप ' जाव' यावत् - यावच्छन्देन - परारम्भा अपि तदुभयारम्भा अपि, 'नो अणारंभा' नो अनारम्भाः नारम्भवर्जिताः, अपि तु आरम्भवन्त एव । अनुपयुक्ततया प्रत्युपेक्षणादिकरणेन मुनिः पटुकायविराधको भवति । उक्तश्च -
"" पुढी आउका वाकवणस्स तसाणं । पडिलेहणा पमत्तो, छहंपि विराहओ होइ ॥ १ ॥ " छाया -- पृथिव्यप्तेजोवायुवनस्पतित्रसानाम् ।
प्रतिलेखनाप्रमत्तः पण्णामपि विराधको भवति ॥ १ ॥
संयतों में प्रमादपरता और संयतरूपता होती है। इस कारण उनमें शुभ और अशुभयोग हो सकता है। इसलिये शुभयोग-उपयोगपूर्वक प्रतिलेखन करना, उभयकाल आवश्यक करना, निरवद्यभिक्षासे संयमयात्रा निभाना आदि अर्थात् शास्त्रोक्तरीति से क्रिया करनेरूप शुभयोग की अपेक्षा करके वे न आत्मारंभवाले होते हैं, न परारंभवाले होते हैं, यावत् न उभयारंभवाले होते हैं । इसलिये वे अनारंभी होते हैं । तथा अशुभयोगको अनुपयुक्तरूपसे प्रत्युपेक्षणादि क्रिया करनेरूप अशुभयोगको लेकर जब इनका विचार किया जाता है तब वे आत्मारंभ आदिवाले होते हैं। आरंभ रहित नहीं होते हैं। किन्तु आरंभयुक्त ही होते हैं । अनुपयुक्त भावसे प्रत्युपेक्षणादि क्रिया करनेके कारण मुनिजन षट्कयजीवोंके विराधक होते हैं -कहा भी है
--
पृथिवीकाय, अपकाय, तेजकाय, वायुकाय, वनस्पतिकाय और काय इन छहों ही कायोंका प्रतिलेखनामें प्रमस बनाहुआ मुनिजन દ્વીપણું અને સયતરૂપતા હાય છે. તે કારણે તેમનામાં શુભ અને અશુભ ચેાગ સભવી શકે છે. તેથી શુભયાગ-શાસ્ત્રોક્ત રીતે ક્રિયા કરવારૂપ શુભયાગન અપેક્ષાએ તેઓ આત્મારભી હાતા નથી, પરારંભી હાતા નથી, અને ઉભયારભી પણ હાતા નથી. તેથી તે અનારભી હાય છે.
શુભયોગ એટલે ઉપયાગપૂર્વક પ્રતિલેખના કરવી, ઉભયકાળ આવશ્યક કરવા, નિરવદ્ય ભિક્ષાથી સંયમયાત્રા નિભાવવી આદિ
તથા અશુભયેગ (અનુપયુક્ત રૂપે પ્રત્યુપ્રેક્ષણાદિ ક્રિયા કરવારૂપ અશુભચેાગ )ની અપેક્ષાએ તેએ આત્મારભ આદિ વાળાં હેાય છે, આર’ભરહિત હાતા નથી. પણ આર ભયુક્ત જ હાય છે. અનુપયુક્તભાવે પ્રત્યુપ્રેક્ષણાદિ ક્રિયા કરવાને કારણે મુનિજન દ્વારા છકાયના જીવાની વિરાધના થાય છે. કહ્યું પણ છે— પ્રતિલેખનામાં પ્રમત્તે અનેલ મુનિજન પૃથિવીકાય, અસૂકાય, તેજકાય;
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
