________________
D
भगवतीसूत्रे मत्कृतपीयूषवर्षिणीटीकायां विलोकनीयम् । चेलणावर्णनमपि तत्रैव कोणिकपट्टराज्ञीधारिणीवर्णनवत् सर्व वाच्यम् ॥सू०४॥ ईशान कोण में (गुणसिलए नाम ) गुणशिलक नाम का (चेहए होत्था) व्यन्तरायतन था। (सेणिए राया चेल्लणा देवी) राजगृह नगर का शासक उस समय श्रेणिक राजा थे। इनकी रानी का नाम चेलनादेवी था।
भावार्थ-यह वर्णन इस अवसर्पिणीकाल के चतुर्थ आरे का है जये कि श्रमण भगवान महावीर विचरते थे, उस समय राजगृह नगर का शासक श्रेणिक राजा थे। इनकी पटरानी का नाम चेलनादेवी था। राजगृह नगर का विशेष वर्णन यहां सूत्रकारने नहीं किया है । 'वर्णक' इस शब्द से उसका केवल सूचनमात्र कर दिया है । औपपातिक सूत्र में चम्पानगरी का वर्णन विस्तार के साथ किया गया है सो वहाँ पर जितने भी चम्पानगरी के वर्णन करनेवाले विशेषण हैं वे सब स्त्रीलिङ्ग हैं, अतः वहां के उन विशेषणों में स्त्रीलिङ्ग की जगह नपुंसकलिङ्ग संबंधी प्रत्यय जोड़कर राजगृहनगर के वर्णन में उन विशेषणों को लगा लेना चाहिये सो यही वर्णन राजगृह नगर का हो जावेगा। इसी तरह उस नगरी के शासक कोणिक राजा और पट्टरानी धारिणी का जैसा वर्णन दिसीभाए) शान भi (गुणसिलए नाम) गुणशित नामर्नु (चेइए होत्था) व्यन्तरायतन तु. (सेणिए राया चेल्लणा देवी) ते समय २२०४२७ नामां श्रेणि રાજા રાજ્ય કરતા હતા. તેમની રાણીનું નામ ચેલણદેવી હતું.
ભાવાર્થ—અવસર્પિણી કાળના ચોથા આરાનું આ વર્ણન છે. જ્યારે શ્રમણ ભગવાન મહાવીર વિચરતા હતા ત્યારે રાજગૃહ નગરને શાસક શ્રેણિક રાજા હતા. તેની પટરાણીનું નામ ચેલણ હતું સૂત્રકારે અહીં રાજગૃહ નગરનું विशेष qणुन यु नथी. “वर्णक” शम्थी तेनुं 3 सूयन युछे.
ઔપપાતિક સૂત્રમાં ચંપાનગરીનું વિસ્તારપૂર્વક વર્ણન કર્યું છે. ત્યાં ચંપા નગરીનું વર્ણન કરનારાં જેટલાં વિશેષણે છે તે બધાં સ્ત્રીલિંગ (નારી જાતિનાં) છે. ચંપાનગરીના વર્ણનમાં વપરાયેલાં સ્ત્રીલિંગ પ્રત્યય વાળાં વિશેષણની જગ્યાએ પુલિંગ (નરજાતિ)ના પ્રત્યયવાળાં વિશેષણે વાપરવાથી રાજગૃહ નગરનું વર્ણન થશે. વળી ચંપા નગરીના શાસક કેણિક રાજા અને તેમની પટરાણી
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
