________________
-
भावबोधिनी टीका. नारकादीनामवगाहनानिरूपणम्
९७७ वगाहना ‘पणत्ता' प्रज्ञप्ता । हे गौतम ! वायोर्भवधारणीयोत्तरवैक्रियावगाहना जघन्यत उत्कर्षतश्चालिासंख्येयभागप्रमाणा । तथा प्रथमपृथिव्यां नारकाणां भवधारणीया जघन्यतोऽजुलासंख्येयभागप्रमाणा, उत्कर्षतश्च षडजुलाधिकपादो नाष्टधनुः प्रमाणा । द्वितीयायां उत्कर्षतो द्वादशाङ्गुलाधिकसार्धपञ्चदशधनुःप्रमाणा, तृतीयायां उत्कर्षतः सपादैकत्रिंशद्धनुःप्रमाणा | चतुर्थ्याम्-उत्कर्षतः सार्द्धद्वि पष्टिधनुःप्रमाणा । पञ्चभ्यामुत्कर्षतः सपादशतधनुः प्रमाणा। षष्ठयामुत्कर्षतः साद्विशतधनुः प्रमाणा। सप्तम्यामुत्कर्षतः पञ्चशतधनुः प्रमाणा । जघन्यतस्तु सर्वेषामगुलासंख्येयभागाप्रमाणा। उत्तरवैक्रियावगाहना तु जघन्यतोऽङ्गुलासं. ख्येयभागपमाणा, उत्कर्षतो भवधारणीय द्विगुणा । भवनपतिव्यन्तरज्योतिर्देवानां कहा गया है ? हे गौतम ! वायुकायिक जीव के भवधारणीय उत्तर वैक्रिय शरीर की अवगाहना का प्रमाण जगन्य और उत्कृष्ट से अंगुल के असंख्यातवें भाग कहा गया है। तथा प्रथम पृथिवी में नारकों की भवधा. रणीयवैक्रियअवगाहना का प्रमाण जघन्य से अंगुल के असंख्यातवें भाग
और उत्कृष्ट से पौना आठ धनुष छह अंगुल है। द्वितीय पृथिवी में नारकों के शरीर की अवगाहना उत्कृष्ट से साढेपनरह१५॥ धनुष १२ बारह अंगुल प्रमाण है। तृतीय-पृथिवी में उत्कृष्ट से सवा एकतीस धनुष प्रमाण है, चोथी पृथिवी में उत्कृष्ट से ६२||साहेबासठ धनुष प्रमाण है, पांचवीं पृथिवी में उत्कृष्ट से सवासौ १२५ धनुषप्रमाण है, छट्ठी में उत्कृष्ट से अढाई सौ धनुषप्रमाण है, और सप्तमपृथिवी में पांचसौ ५०० धनुषप्रमाण है। जघन्य की अपेक्षा सब नारकों के शरीर की अवगाहना अंगुलके असं. ख्यातवें भागप्रमाण है । उत्तरबैंक्रिय अवगाहना का प्रमाण जघन्यरूप વાયુકાયિક જીવના ભવધારણીય ઉત્તર વિકિય શરીરની અવગાહનાનું પ્રમાણ જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટની અપેક્ષાએ અંગુલના અસંખ્યાત ભાગનું છે. પહેલી પૃવીમાં ભવધારણીય વૈકિય અવગાહનાનું પ્રમાણ જઘન્યની અપેક્ષાએ અંગુલના અસંખ્યાતમાં ભાગનું અને ઉત્કૃષ્ટની અપેક્ષાએ ૭ ધનુષ ૬ આંગળનું છે. બીજી પૃથ્વીમાં નારકનાં શરીરની અવગાહના વધારેમાં વધારે ૧પા ધનુષ ૧૨ આંગળ પ્રમાણ છે. ત્રીજી પૃથ્વી માં ઉત્કૃષ્ટની અપેક્ષાએ ૩૧ ધનુષપ્રમાણે, ચોથીમાં ઉત્કૃષ્ટની અપેક્ષાએ ૬ ધનુષપ્રમાણ, પાંચમી. છઠ્ઠી અને સાતમી પૃથ્વીમાં ઉત્કૃષ્ટની અપેક્ષાએ ૧૨૫, ૨૫૦ અને ૧૦૦ પાંચસો ધનુષપ્રમાણવૈક્રિય શરીરની અવગાહના હેય છે જઘન્યની અપેક્ષાએ બધાં નારકોનાં શરીરની અવગાહના અંગુલના અસંખ્યાત ભાગ પ્રમાણ છે. ઉત્તર વૈકિય અવગાહનાનુ
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર