________________
भावबोधिनी टीका. एकादशास्वरूपनिरूपणम् सुखविपाकानां मुखफलभोक्तृणाम् ‘णगराई' नगराणि 'उजाणाई उद्यानानि 'चेइयाई चैत्यानि 'वणसंडाइ' वनषण्डा: 'रायाणो' राजानः 'अम्मापियरो' अम्बापितरौ 'समोसरणाई' समवसरणानि 'धम्मायरिया' धर्माचार्याः 'धम्मकहाओ' धर्मकथाः ‘इहलोइयपरलोइयइडिविसेसा' इहलौकिकपारलौकिकद्धिविशेषाः 'भोगपरिचाया' भोगपरित्यागाः 'पव्वज्जाओ' प्रव्रज्याः 'सुयपरिग्गहा' श्रुतपरिग्रहाः, 'तवोवहाणाई' तपउपधानानि 'परियाया' पर्यायाः 'पडिमाओ' प्रतिमाः 'सलेहणाओ' संलेखनाः ‘भत्तपञ्चवरखाणाई' भक्तप्रत्याख्यानानि 'पाओवगमणाई' पादपोपगमनानि 'देवलोगगमणाई' देवलोकगमनानि 'मुकुलपच्चायाया' सुकुलप्र. त्यायातानि-देवलोकाच्च्यवनानन्तरं शोभनकुले पूत्पत्तयः 'पुणबोहिलाभा' पुन बोधिलाभाः 'अंवकिरियात्री य' अन्तक्रियाश्च 'आघविज्जति' आख्यायन्ते । पूर्वोक्तमेवार्थविस्तरेणाह 'दुहविवागेसु णे' इत्यादिना-'दुह विवागेसु णं' दुःखविपाकेषु खलु 'पाणाइवाय अलियवयणचोरिकरणपरदारमेहुणससंगयाए' प्राणातिपातालीकवचनचौरिक्यकरणपरदारमैथुनससंगतया-तत्र-प्राणातिपातः-प्राणिहिंसनम, अलीकवचनम्-असत्यभाषणम, चौरिक्यकरणं चौरकर्मसमाचरणम्, परदारमैथुनं--परस्त्रीसेवनम्, एषां द्वन्द्वः, एषु या ससंगता-सपरिग्रहता समासक्तिरिति भोगनेवालों के नगर, उद्यान, चैत्य, वनपंड, राजा, मातापिता, समवसरण, धर्माचार्य, धर्मकथाएँ, इहलोकसंबंधी और परलोकसंबंधीऋद्धिविशेष, भोगपरित्याग, प्रव्रज्याए, श्रुताध्ययन, विशिष्टतपस्याएँ, पर्यायें, प्रतिमाएँ, संलेखना, भक्तप्रत्याख्यान, पादपोपगमनसंथारा, देवलोकों में उत्पत्ति,वहां से चचकर सुकुल में जन्म धारण, फिर बोधि की प्राप्ति और अन्तक्रियामुक्ति की प्राप्ति ये सब विषय वर्णित हुए है। अब इसी अर्थ को सूत्रकार विस्तारपूर्वक समझाते हैं-दुःखविपाक में यह कहा गया है कि प्राणातिपात-प्राणिहिंसा, अलीकवचन-असत्यभाषण, चोरकर्म आचरण પાકવાળાં અધ્યયનમાં સુખવિપાક ભેગવનારાં નગરોનું, ઉદ્યાનોનું, ચિત્યનું, વનખંડેનું, રાજાઓનું, માતાપિતાનું, સમવસરણોનું, ધર્માચાર્યોનું, ધર્મકથાઓનું, આલોક અને પરલેકની વિશિષ્ટાદ્ધિનું, ભોગપરિત્યાગનું, દીક્ષાનું, શ્રાધ્યયનનું, વિશિષ્ટ તપસ્યાઓનું, પર્યાનું, પ્રતિમાઓનું, સંલ્લેખનાનું. ભકતપ્રત્યાખ્યાનનું, પાદરે ગમન સંથારાનું, દેવલોકમાં ઉત્પત્તિનું, ત્યાંથી ચવીને ઉત્તમ કુળમાં જન્મ લેવાનું, ફરીથી ધિલાભનું અને અન્તક્રિયાનું-મોક્ષ પ્રાપ્તિનું વર્ણન કર્યું છે. હવે સૂત્રકાર એ જ વાતને વિસ્તારપૂર્વક સમજાવે છે-દુઃખવિપાકમાં એ વાત બતાવવામાં આવી છે કે પ્રાણાતિપાત-પ્રાણહિંસા, અસત્ય વચન, ચેરી, પરસ્ત્રીગમન,
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર