________________
भावबोधिनी टीका. स्थानास्वरूपनिरूपणम्
७०३
2
जीवादीनां 'दव्वगुणखेत्तकालपज्जवा' द्रव्य-गुण-क्षेत्र - कालपर्ययाः स्थाप्यन्ते । तत्र द्रव्यं - द्रव्यार्थता, द्रव्यमाश्रित्य जीवास्तिकायोऽनन्तस्वरूपः गुणः - स्वभावो, यथापयोगस्वभावो जीवः। क्षेत्रं यथा - असंख्येयप्रदेशावगाहनो जीवः । कालो यथा अनाद्यपर्यवसितः पर्यवाः - कालकृता अवस्थाः, यथा नारकत्वादयो वालत्वादयो वा एतेषामितरेतरयोगद्वन्द्वः । स्थाप्यन्ते । तथा 'सेला सलिला य समुद्दा सुरभवणविमाणयागरणइओ । णिहिओ पुरिसज्जाया सरा य गोत्ता य जोइसचाला ॥ १ ॥ शैलाः सलिलाश्च समुद्राः सूर्यभवनविमानाकरनद्यः । निधयः पुरुपजातानि स्वराश्च गोत्राणि च ज्योतिः संचालाः || १॥ तत्र शैलाः - हिमवदादिपर्वताः, 'सलिला: ' -सलिलानि - जलानि सन्ति यासु ताः सलिला: - गङ्गाद्या महानद्यः, समुद्राः - लवणादयः, सूराः - आदित्याः, भवनानि - असुरादीनाम, विमानानि चन्द्रादीनाम् आकरा :- सुवर्णादिखनयः नद्यः - सामान्यनद्ये मही कौशिकीप्रभृतयः, निधयः- चक्रवत्र्त्यादीनां निधानानि, पुरुषजातानि= पुरुषप्रकाराः, स्वराश्च–षड्जादयः-सप्तस्वराः, गोत्राणि च काश्यपादीनि, तथा - 'जोइसंचाला ' दव्व - गुण - खेत्त - काल - पज्जवा पयत्थाणं) स्थाने खलु द्रव्यगुण - क्षेत्र-कालपर्यवा: पदार्थानां - स्थानाङ्ग में जीवादिक पदार्थों के द्रव्य गुण, क्षेत्र, काल और पर्याय स्थापित किये जाते हैं। (सेलासलिला य समुद्दा सूर-भवणविमाण - आगर - ईओ । णिहिओ पुरिसजाया सराय गोता य जोड़ संचाला) शैलाः सलिलानि च समुद्राः सुर-भवन - विमाना- कर नद्यः । निधयः पुरुषजातानि स्वराश्च गोत्राणि च ज्योतिः संचालाः - रथानाङ्ग में हिमवान् आदि पर्वत, गंगा आदि महानदियां लवण आदि समुद्र, सूर्य असुर आदि का भवन, चन्द्रादिकों के विमान, सुवर्ण आदिकों की खानें, सामान्य नदियों, चक्रवर्ती आदिकों की नैसर्प आदि निधियाँ, पुरुषों के भेद, षडज आदि सात स्वर, काश्यप आदि गोत्र, तारागणों का संचरण इन द्रव्य, गुण, क्षेत्र, काल पर्यवा: पदार्थानां स्थानांगमां पार्थोना द्रव्य, गुण, ક્ષેત્ર, કાળ અને પર્યાયની સ્થાપના राय छे. (सेला सलिला य समुद्दा सुरभवण - विमाण - आगर - ईओ । णिहिओ - पुरिसज्जाया सराय गोत्ताय जोइ संचालाः शैलाः सलिलानि च समुद्राः सुरभवन - विमाना- कर नद्यः निधय) पुरुषजातानि स्वराश्व गोत्राणि च ज्योतिसंचालाः - हिभवान् याहि पर्वतनु ગંગા આદિ મહાનદીઓનું, લવણ આદિ સમુદ્રોનું, સુનુ, અસુર આદિનાં ભવનનુ ચન્દ્ર આફ્રિકાનાં વિમાનાનું, સુવર્ણ આદિકાની ખીણ્ણાનુ, સામાન્ય નદીઓનું, ચક્રવૃતિ આદિકાનાનેસર્પ આદિ નિધિયાનુ, પુરુષોના ભેદોનુ, ષડ્જ આદિ સાત સ્વરનું, કાશ્યપ અદિ ગાત્રનું અને તારાગણેાનાં સંચરણનું વણ ન (પ્રરૂપણા) સ્થાનાંગસૂત્રમાં
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
"