________________
भावबोधिनी टीका. प्रथमसमवाये आश्रयिणां स्थित्यादिधर्मनिरूपणम्
४७
मूलम् - सोहम्मे कप्पे देवाणं जहन्नेणं एगं पलिओवमं ठिइ पण्णत्ता |११| सोहम्मे कप्पे देवाणं अत्थेगइय
आवास अनेक प्रकार के होते हैं इसलिये ये देव व्यन्तर कहलाते हैं । इनकी वि-विविधं, अन्तरं स्थानं येषां ते व्यन्तराः " इस प्रकार व्युत्पत्ति है । इनके भवन रत्नप्रभापृथिवी का जो प्रथम रत्नकाण्ड है उसमें ऊपर नीचे सौ सौ योजन छोडकर शेष आठ सौ (८००) योजन प्रमाण मध्यभाग में हैं। अथवा ये विविध प्रकार के पहाड और गुफाओं के अन्तरों में बसने के कारण व्यन्तर कहलोते हैं। या ये सब स्थान इनको क्रीडा करने के होते हैं, क्यों कि ये पर्वतादि स्थानों में क्रीडाप्रिय होते हैं, इसलिये भी व्यन्तर कहे जाते हैं । अथवा " वाणमन्तरा " इसकी संस्कृतछाया 'वानमन्तरा' भी होती है। वनों के अंतरों में जो हों वे वानमन्तर हैं। यहां पृषोदरादि से "म" का आगम हुआ है। इन व्यंतरदेवों की स्थिति एक पल्योपम की मानी गई है। ज्योतिष्क देवों से यहां चन्द्र के विमान के देव गृहीत हुए हैं, क्यों कि उन्हीं की स्थिति कुछ अधिक एक पल्योपम की कही हुई है। वैसे तो ग्रहों की उत्कृष्ट स्थिति एक पल्योपम की है । नक्षत्रों की उत्कृष्ट स्थिति अर्ध पल्योपम की है। तारो की उत्कृष्ट स्थिति पल्योपम का चौथा भाग है || ७/८/९ | १०॥
પ્રકારનાં હાય છે, તેથી દેવેને વ્યન્તર કહેવાય છે. તેમની વ્યુત્પત્તિ આ પ્રમાણે छे - वि= विविधं, अन्तरं - स्थानं येषां ते व्यन्तराः तेभनां भवने। रत्नप्रला पृथ्वीना જે પહેલા રત્નકાંડ છે તેમાં ઉપર અને નીચે સે। સે યાજન છેડીને બાકીના આઠ સા યાજન પ્રમાણ મધ્યભાગમાં છે. અથ વિવિધ પ્રકારના પહાડા અને ગુફાનાં અન્તરામાં (સ્થાનામાં) તથા વનાની અંદર વસવાને કારણે તેમને વ્યન્તર કહે છે. અથવા તે સઘળાં સ્થાનેા તેમની ક્રીડા કરવાને માટે હોય છે. કારણકે પ તાદિ સ્થાનામાં ક્રીડા કરવી તેમને ગમે છે, તેથી પણ તેમને વ્યન્તર કહે છે. અથવા " वाणमन्तरा " नी संस्कृत छाया " वानमन्तरा " य थाय छे. वनोभां स्थानामां જે ડાચ તેમને વાનમન્તર કહે છે. અહી... પૃષાદરાદિથી મૈં” ના આગમ થયા છે. તે યન્તદેવાની સ્થતિ એક પત્યેાપમન માનવામાં આવે છે. જ્યાતિષ્ઠ દેવાથી અહી ચન્દ્રનાં વિમાનના દેવા ગ્રહણ કરેલ છે, કારણકે તેમની સ્થિતિ એક પલ્યાપમ કરતાં કંઇક વધુ કહેલ છે. મ તા ગ્રહાની ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિ એક પલ્યા. પમની છે. નક્ષત્રોની ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિ અધ પલ્યાપમની છે. તારાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ चढ्योभना थोथा लागनी छे ॥७-८-८-१०॥
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
