Page Text
________________
भावबोधिनी टीका. नवनवतितमं समवायनिरूपणम्
६०५
खेत्तस्स' रजनिक्षेत्रस्य-- रजन्याः 'अभिनिवुड्ढेनाणं' अभिनिर्बुद्धये खलु - रजन्यास्तावतो भागान् वर्द्धयित्वा 'सूरिए' सूर्यः 'चारं चरई' चारं चरति । अयं भावःदक्षिणायनमागच्छन् सूर्यः एकोनपञ्चाशत्तममण्डले प्रविष्टः किंचिदधिकसाधिकमुहूर्त्त दिवस क्षपयित्वा रजन्यास्तावन्मात्र कालं वर्धपति । 'दक्खिणाओ णं कट्टाओ' दक्षिणायाः खलु काष्ठायाः = दिशायाः 'सूरिए' सूर्यः 'दोचं छम्मास' द्वितीयं षण्मासम् - उत्तरायणम्, 'अपमाणे' आयमानः - आगच्छन् ' एगूणपन्ना सममंडल गए' एकोनपञ्चाशत्तममण्डलगत ः 'अद्वाणउई एगसट्टिभागे मुहत्तस्स' अष्टनवत्येकषष्टिभागान् मुहूर्त्तस्य 'रयणि खित्तस्स' रज निक्षेत्रस्य - रजन्याः 'निबुड्ढे त्ता' निर्वर्ध्य - क्षपयित्वा 'दिवस खेत्तस्स' दिवसक्षेत्रस्य 'अभिनिबुडूिाणं' अभि निर्वर्घ्यं खलु - वर्द्धयत्वेत्यर्थः, 'सूरिए' सूर्यः 'चारं चरई' चारं चरति । 'रेवई पढ मजेापज्जवसाणाणं' रेवतीप्रथम ज्येष्ठा पर्यवसानानाम् - रेवती प्रथमा येषां ते रेवती प्रथमाः, ज्येष्ठा पर्यवसाने = अन्ते येषां ते ज्येष्ठापर्यवसानाः, उभयोर्द्वन्द्वः, ते पाम् 'एगूणवीसाए नक्खत्ताणं' एकोनविंशतेर्नक्षत्राणाम् - रेवत्यश्विनीभरणीकृत्तिकारोहिणीमृगशिर आर्द्रा पुनर्वसु पुष्याश्लेषामघापूर्वाफल्गुन्युत्तराफाल्गुनीहस्त चित्रास्वातिऔर रजनी के उतने ही भागों को बढ़ा करके भ्रमण किया करता है। तात्पर्य इसका यह है कि दक्षिणायन को आता हुआ सूर्य ४९ उनपचास वे मंडल में प्रविष्ट होकर कुछ अधिक १ ॥ देढ मुहूर्त्त प्रमाण दिन को कम करके रात्रि को उतने प्रमाण में बढा देता है। दक्षिणदिशा का सूर्य द्वितीय छ महीनों पर आकर जब ४९उनपचास वें मंडल में प्रविष्ट होता है तब रात्रि संबंधी ९एक मुहूर्त के ९८ अठानवे भाणों में से ६१ इकसठ भागों को क्षपित करके दिवस के उतने ही भाग प्रमाण काल को बढा देता है। रेवती १, अश्विनी, भरणी३, कृत्तिका४, रोहिणी५, मृगशिर ६, आर्द्रा, पुनर्वसु, पुष्य९, अश्लेषा १०, मघा ९९, पूर्वाफाल्गुनी १२ उत्तવધારતા ભ્રમણ કરે છે. તેનું તાત્પ આ પ્રમાણે છે—દક્ષિણાયનમાં આવતા સૂર્ય ૪૯ એગણપચાસમાં મંડળમાં પ્રવેશ કરીને ૧૫ મુહૂત પ્રમાણથી ઘેાડા વધારે પ્રમાણમાં દિવસમાન ઘટાડે છે અને એટલા જ પ્રમાણમાં રાત્રિમાનની વૃદ્ધિ કરે છે. દક્ષિણદિશાના સૂર્ય બીજા છ મહિનામાં જ્યારે ૪૯ એગણપચાસમાં મડળમાં પ્રવેશ કરે છે ત્યારે રાત્રિના ૧એક મુર્હુતના ૯૮ અઠાણું ભાગેામાંથી ૬૧ એકસડ ભાગાના ક્ષથ કરીને દિવસના એટલા ભાગ પ્રમાણ કાળની વૃદ્ધિ કરે છે. (૧) રેવતા, (२) अश्विनी, (3) लरागी, (४) कृत्तिका, (च) रोडिशी, (६) भृगशिर्षा, (७) मार्द्रा, (८) पुनर्वसु, (6) युष्य, (१०) अश्लेषा ( ११ ) (१२) पूर्वाझल्गुनी (13)
भधा,
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
| SR No. | 006314 |
| Book Title | Agam 04 Ang 04 Samvayang Sutra Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1962 |
| Total Pages | 1219 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_samvayang |
| File Size | 68 MB |