________________
५४३
भावबोधिनी टीका. एकोनाशीतितमं समवायनिरूपणम् सप्तविंशत्यधिके द्वे शते योजनानि, त्रयः क्रोशाः, अष्टाविंशत्यधिकेकशतधषि सार्थत्रयोदशाभुलानि च । अस्मात्परिधिमानात द्वाराणां द्वारशाखानां चाष्टादशयोजनात्मके विष्कम्भमानेऽपनीते सत्यवशिष्टे परिधिमाने चतुर्धाविभक्ते सति प्रत्येकद्वारस्य परस्परमान्तर्य पूर्वोक्तमुपलभ्यते ॥सू.११८।। हजार २दोसौ २७सत्तावीस योजन ३तीन कोश १२८एकसौ अठावीस धनुष१३॥साढे तेरह अंगुल है। इस परिधिप्रमाण में से, द्वारों और द्वार शाखाओं का पूर्वोक्त १८अठारह योजन का विष्कंभ प्रमाण कहा है वह घटाने पर जो अवशिष्ट प्रमाण बचे उसे चार जगह विभक्त कर देने पर प्रत्येक द्वार का परस्पर का अन्तर निकल आता है।
भावार्थ-इस सूत्र में ७९ उन्नासी वें समवाय का कथन किया गया है। वह इस प्रकार से है-रत्नप्रभा पृथिवी के ३तीन काण्ड हैं-रत्नकांड १, पंकबहुलकांड२, और जलबहुलकांड। कांडका तात्पर्य भाग-हिस्से है। रत्नकांड की मोटाई१६सोलह हजार योजन की है। पंकबहुलकांड की मोटाई८४ चौरासी हजार की और तीसरे जल बहुलकांड की मोटाई ८०अस्सी हजार योजन की है। इन तीनों का परस्पर में योग करने पर रत्नप्रभा की मोटाई १एक लाख ८०अस्सी हजार योजन की हो जाती है। वडवामुख आदि नामके चार पातालकलश लवणसमुद्र में हैं। समुद्र का अवगाहनमान १एक हजार योजन का है। और पातालकलश का प्रमाण १लाख योजन का है। साप सोडा२ पसे। सत्यावीस (३१६२२७) योन, १५ (3) अश, मे से અઠ્યાવીસ (૧૨૮) ધનુષ અને સાડાતેર (૧૩) આંગળ છે. તે પરિધિ પ્રમાણમાંથી દ્વારો તથા દ્વારશાખાઓનું જે પૂર્વોકત ૧૮ અઢાર જનનું વિષ્ક–પ્રમાણ છે તે બાદ કરવાથી જે પ્રમાણ બાકી રહે છે. તેના ચાર ભાગ પાડી નાખવાથી પ્રત્યેક દ્વારનું પરસ્પરનું અંતર નીકળે છે.
ભાવાર્થ –આ સૂત્રમાં ૭૯ ઓગણ્યાએંસી સંખ્યાવાળાં સમવાયનું કથન કર્યું छ. 1 2 प्रमाणे -२त्नप्रभा पृथ्वीना am is (ला) छ-(१) २त्नxis, (२) પંકબહુલકાંડ, અને (૩) જલબહુલકાંડ રત્નકાંડની જાડાઈ સેળ હજા૨ જનની છે. પંકબહુલકાંડની જાડાઈ ૮૪ ચોર્યાસી હજાર જનની છે, અને જલબહુલકાંડની મેટાઈ ૮૦ એંસી હજા૨ જની . તે ત્રણેને સરવાળો કરવાથી રત્નપ્રભા પૃથ્વીની જાડાઈ એકલાખ ૮૦ એંસી હજાર યોજનની છે. તે ત્રણેનો સરવાળો કરવાથી રત્નપ્રભા પૃથ્વીની જાડાઈ એકલાખ એંસી હજાર જન આવી જાય છે વડવામુખ આદિ ચાર પાતાલકલશે લવણસમુદ્રમાં છે. સમુદ્રનું અવગાહમાન એકહજાર એજનનું છે. અને પાતાલકલશનું અવગાહમાન એકલાખ જનનું છે. ૧૮૦૦૦ (એકલાખ એંસીંહજાર)
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
