________________
भावबोधिनी टीका. एकत्रिंशत्समवाये सिद्धादिगुण निरूपणम् भोगान्तरायः२९, क्षीणउपभोगान्तरायः३०, क्षीणो वीर्यान्तरायः३१। मन्दरः खलु पर्वतः धरणितले समतलभूभागे एकत्रिंशद्योजनसहस्राणि 'छच्चेव तेवीसे जोयणसए किंचिदेसूणे' षट्चैप त्रयोविंशतिर्योजनशतानि किंचिदेशोनानिकिश्चिदूनत्रयोविंशत्यशधिकषट्शतये जनानि परिक्खेवेणं' परिक्षेपेण परिधिना प्रज्ञप्तः। परधिष्किम्भात् साधिका त्रिगुणा भवतीति मेरोर्दशसहस्रविष्कम्भत्वादि. यत्परिमाणः परिधिर्भवति । 'जयाणं' यदा खलु सूर्यः 'सव्वबाहिरियं' सर्ववाह्यम् समुद्रान्तर्गतमण्डलानामन्तिमं मण्डलं ज्योतिषां संचरणमार्गम् , 'उवसंकमित्ता' उपसंक्रम्य संपाप्य चारं चरति, 'तयाणं' तदा खलु 'इहगयस्स' इहगतस्यभरतक्षेत्रवर्तिनो मनुष्यस्य 'एक्चतीसाए जोयणसहस्सेहिं' एकत्रिंशता योजनसहरीःएकत्रिंशत्सहस्रयोजनैः 'अट्ठहि य एकतीसे हिं जोयणसएहिं' अष्टभिश्च एकत्रिराय का क्षय २८, भोगान्तराय का क्षय २९, उपभोगान्तराय का क्षय३०, वीर्यान्तराय का क्षय३१,। सुमेरु पर्वत जितना जमीन में अदृश्य है उसकी लंबाई चौडाई दश हजार योजन प्रमाण है। इस लिये समतल भूभाग में ३१ इकतीस हजार योजन और कुछ कम तेइस २३ अधिक छ सौ योजन की कही गई है। परिधि विष्कम्भ से कुछ अधिक तिगुनी होती है । इसलिये दशहजार योजन का विष्कम्भवाला चोडाइ होने से इकतीस हजार छसौ तेइस ३१६२३ योजन से कुछ कम इसकी परिधि हो जाती है। जब सूर्य समुद्रान्तर्गत मण्डलों के अन्तिममंडल को-ज्योतिष्क चक्र के संचरण मार्ग को प्राप्त करके गति करता है तब वह भरत क्षेत्रवर्ती मनुष्य की दृष्टि को इकतीसहजार आठसौ इकतीस ३१८३१ योजन और एक योजन के साठ भागों में से तीस भाग अर्थात् साठिया तीस भाग ६०/३० प्रमाण दूर होने पर भी उदित ઉપભોગાન્તરાયને ક્ષય (૩૧) અને વીર્યાન્તરાયનો ક્ષય. સુમેરૂપર્વત લંબાઈ પહેળાઈની અપેક્ષાએ દશ હજાર જનપ્રમાણ જમીનમાં અદશ્ય છે. તેથી સમતલ જુ ભાગમાં એકત્રીસ ૩૧ હજાર અને ૬૨૩ હસો તેવીસ જનથી સહેજ ઓછી તેની પરિધિ કહી છે. વિષ્કાર કરતાં પરિધિ ત્રણ ત્રથી સહેજ વધારે થાય છે. તેથી દશહજાર એજનના વિષ્કલવાળો હોવાથી ૩૧૬૨૩ એકત્રીસ હજાર છસો તેવીસ પેજનથી સહેજ ઓછી તેની પરિધિ થાય છે. જ્યારે સૂર્ય સમુદ્રાન્તર્ગત મંડલમાના અંતિમ મંડલને જ્યોતિષ્ક ચકના સંચરણ માર્ગને પ્રાપ્ત કરીને ગતિ કરે છે, ત્યારે તે ૩૧૮૩૧ એકત્રીસ હજાર આઠસે એકત્રીસ જન અને એક યોજનના ६० सा मामाथी ३० त्रीस ला प्रभार मेरो साठिया तीस भाग६०/३०
જન પ્રમાણે દૂર હોવા છતાં પણ તેને ઉદય થતાં જ તે ભરતક્ષેત્રવતી મનુષ્યની નજરે
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
