________________
१८४
समवायाङ्गसूत्रे विडम्ब्यमानः स्वकं कुत्सितं कर्म स्वप्रतिष्ठापतिकूलं जानन् स्वकुलसुख सौन्दर्यसंपदमभिलपन्नपि दण्डपाशिकसकाशात् किमपि वक्तुं न शकोति, तथैवाऽयं जीवोऽविरतिं कुत्सितकर्मकल्पां जानन् सुधोपमविरतिसुखसौन्दर्यमभिलषन्नपि दण्डपाशिककल्पद्वितीयकषायाणां सकाशाद् व्रतोत्साहमपि कर्तुं न शक्नोति इत्यविरतसम्यग्दृष्टित्वमनुभवति इत्यर्थः । इति चतुर्थम् । 'विरयाविरए' विरता विरतः= देशविरतः श्रावक इत्यर्थः । इति पञ्चमम् । 'पमत्तसंजए' पमत्तसंयतः किंचिप्रतिष्ठा के पतिकूल जानता है तो भी उनसे वह कुछ भी नहीं कह सकता के प्रतिकूल जानता है तो भी कहते वह कुछ भी नहीं कह सकता है। वह यह अवश्य चाहता हुआ कुलका गौरव नष्ट न होने पावे, मेरे सुखभोग में कोई बाधा नहीं आवे, मेरी संपत्ति सुरक्षित रहे । इसी तरह अविरतसम्यग्दष्टि जीव कुत्सित्तकर्म के जैसी अविरति को जानता है
और सुधा (अमृत)के सदृश विरतिजन्य सुख सौन्दर्य का अभिलाषी होता हुआ दण्डपाशिक समान द्वितीयकषाय-अप्रत्याख्यानावरण-के वश से व्रत धारण करने का उत्साह भी नहीं कर सकता है। इस प्रकार इस चतुर्थ गुणस्थान में रहने वाला जीव सम्यग्दृष्टि तो होता है पर विरति धारण नहीं करता है। इस लिये इसका नाम अविरत सम्यग्दृष्टि है४। पंचमगुणस्थानका नाम विरताविरत-देशविरत है। इस गुणस्थान में रहा हुआ जीव श्रावक के बारह व्रतों का पालन करता है अर्थात् मन, वचन
और काय से त्रसहिंसा का तथा स्थूल झुठ आदि का अर्थात् एक देश से सावद्ययोग का त्याग कर देता है। छठवें गुणस्थान का नाम प्रमत्त પ્રતિષ્ઠા પર ઘા કરનારૂં ગણે છે છતાં પણ તેમને તે કંઇ પણ કહી શકતું નથી. તે એમ જરૂર ઈચ છે છે કે મારા કૂળના ગૌરવને નાશ ન થાય, મારાં સુખ માગમાં કાંઇ વાંધો ન આવે. અને મારી સંપત્તિ સુરક્ષિત રહે, એ જ પ્રમાણે તે અવિરત સમ્યગ દષ્ટિ જીવ કુત્સિત કર્મોના જેવી અવિરતિને જાણે છે અને અમૃત જેવી વિરતિજન્ય સુખસૌંદર્યને અભિલાષી હોય છે છતાં પણ દંડ પાશિક સમાન દ્વિતીયકષાય અપ્રત્યાખ્યાનાવરણને આધીન થઈને વ્રત ધારણ કરવાનો ઉત્સાહ પણ કરી શકતું નથી. આ રીતે તે ચતુર્થ ગુણ સ્થાનમાં રહેનાર છવ સમ્યકષ્ટિ તે હોય છે ५६ वि२ति घा२९५ ४२तेनथी. तेथी तेने अविरतसम्यग्दृष्टि ४ छ. (४) पांयमा गुस्थानचें नाम विरताविरत-शविरत छ. मा गुणस्थानमा ठेस १ શ્રાવકનાં બાર વ્રતનું પાલન કરે છે. એટલે કે મન, વચન અને કાયથી ત્રસ હિંસાને તથા સ્કૂલ જા આદિન-એટલે કે એકદેશની અપેક્ષાએ સાવદ્યોગને
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
