________________
भावबोधिनी टीका. एकादशसमवाये एकादश उपासकप्रतिमादिनिरूपणम् १४५ लपवेशे सति 'श्रमणोपासकाय प्रतिमाप्रतिपन्नाय भिक्षां देहि' इति ब्रुवाणस्य 'कस्त्वमिति पृष्टस्य 'श्रमणोपासकोऽह' मितिब्रुवाणस्य एकादशमासान यावदेकादशी प्रतिमा भवति । 'लोगताओ' लोकान्तात्-तिर्यगलोकान्तात् 'एक्कारसएहिं एक्कारेहिं जोयणेहि' एकादशशतैः एकादशभिर्योजनैः एकादशाधिकैकादशतयोजनैः कृत्वा 'अबाहाए' अबाधया अन्तरेण 'जोइसंते' ज्योतिषान्तः ज्योतिश्चक्रान्तभागः प्रज्ञप्तः, अर्थात्-लोकान्तादेकादशाधिकैकादशशतयोजनदूरे ज्योति प्रारभ्यते । जम्बूद्वीपे द्वीपे मन्दरस्य पर्वतस्य 'एकारससएहिं एकवीसे हिं जोयणेहिं' एकादशशतैरेकविंशत्यायोजनैः एकविंशत्यधिकैकादशशतयोजनैः कृत्वा दूरेण 'जोइसं' ज्योतिषं ज्योतिश्चक्रं 'चारं' भ्रमणं 'चरइ' चरति=करोति । श्रमणस्य खलु भगवतो महावीरस्य एकादश गणधरा आसन् , तद्यथा-'इंदभूइ' इन्द्रभूतिः१, तियों का यह पालन करता हुआ भिक्षा के निमित्त जब अपने कुलके घरोंमें जाता है तब वहां-"प्रतिमाप्रतिपन्न श्रमणोपासक के लिये भिक्षा दो” इस प्रकार कहता है । जब उससे कोई पूछता है कि तुम कौन हो तब उत्तर में यह कहता है कि मैं श्रमणोपासक हूं । जब कोई वन्दना करने लगता है तो वह कहता है मैं श्रमणोपासक-श्रावक हूं। इस प्रतिमा को आराधन करने का काल ग्यारहमास हैं । ग्यारह महीने तक इस प्रतिमा का पालन किया जाता है । लोकान्त से अर्थात् तिोलोक के अन्तसे ग्यारह सो ग्यारह (११११) योजन दूर पर ज्योतिश्चक्र प्रारंभ होता है। जंबूद्वीप नामके द्वीप में ग्यारहसौ इक्कीस (११२१) योजन सुमेरु को छोडकर ज्योतिश्चक्र भ्रमण करता है । श्रमण भगवान् महावीर के ग्यारह गणधर थे । वे इस प्रकार से हैं-इंद्रभूति१, अग्निभूति२, નિમિત્તે પિતાના કુટુંબીઓનાં ઘરે જાય છે ત્યારે તે આ પ્રમાણે બોલે છે “પ્રતિમા યુકત શ્રમણોપાસકને માટે ભિક્ષા આપો” જ્યારે તેને કોઈ પૂછે છે કે “તમે કોણ છે ?” ત્યારે તે જવાબ આપે છે કે “હું શ્રમણોપાસક છું.” જે તેમને કઈ વંદણું કરવા લાગે છે તે તે કહે છે કે શ્રમણોપાસક શ્રાવક છું.” અગિયાર માસ સુધી આ પ્રતિમાનું પાલન કરવામાં આવે છે (૧૧)
કાન્તથી એટલે કે તિરસ લોકના અન્તથી એક હજાર એકસો અગિયાર (૧૧૧૧) જનને અંતરે તિશ્ચક્રને પ્રારંભ થાય છે. જમ્બુદ્વીપ નામના દ્વીપમાં અગિયારસો એકવીસ (૧૧૨૧) જન પ્રમાણ સુમેરુને છોડીને જતિશ્ચક્ર ભ્રમણ કરે છે. શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના અગિયાર ગણધર હતા, તેમના નામ નીચે પ્રમાણે છે
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
