________________
स्थानागसूत्रे टीका-'दसविहे दाणे' इत्यादि
दानं स्वसत्त्वनिवृत्तिपूर्वक्रपरसत्त्वोत्पादनव्यापारः, तदशविधं प्रज्ञप्तम् । तद्यथा-' अनुकम्पा ' इत्यादि । दानमिति सर्वत्र संबन्धनीयम् । ततश्च-अनुकम्पया यद् दानं पङ्ग्वन्धवधिरदीनानाथेभ्यस्तदनुकम्पादानम् । अथवा-अनुकम्पावशाद् यद् दानं तदप्युपचारादनुकम्पेति । तदुक्तम्
"कृपणाऽनाथदरिद्रव्यसनागतरोगशोकविवशेभ्यः । ___ यद्दीयते कृपार्थादनुकम्पा तद्भवेद्दानम् " ॥१॥ इति ॥१॥
तथा-संग्रहः-संग्रहणं संग्रहो-व्यसनादौ सहायकरणं, तदथं दानं संग्रहदानम् । अथवा-संग्रहार्थ दानमप्युपचारात् संग्रहः । तदुक्तम्-- " अभ्युदये च विपत्तौ यत्किंचिद् दीयते सहायार्थम् ।
तत् संग्रहतोऽभिमतं, तीर्थङ्करगणधरैमुनिभिः" ॥१॥ इति ॥२॥ पकारकी अभिलाषा किये विना द्रव्यका देना वह दान है एसा यहदान १० प्रकारका कहा गया है उसका तात्पर्य इस प्रकारसे है-अनुकम्पा आदि शब्दों के साथ दान पद लगा लेना चाहिये-इसलिये अनुकम्पा आदि ऐसे ये १० दान बन जाते हैं।
दयाके वश होकर जो पङ्गुको अन्धे लूले बहिरेको, दीनोंको एवं अनाथोंका दान दिया जाता है वह अनुकम्पा दान है । अथवा अनुकम्पाके वशते जो दान दिया जाताहै वह दान भी उपचारसे अनुकम्पाहै।
तदुक्तम्-" कृपणानाथ दरिद्रव्यसना" इत्यादि।
व्यसन आदि अवस्थामें सहायता करना इसका नाम संग्रह दान है। अथवा-व्यसन आदि अवस्थामें किया गया दान भी उपचारसे संग्रह है कहा भी है" अभ्युदये च विपत्तौ " इत्यादि । પ્રમાણે જે દ્રવ્ય આપવામાં આવે છે તેને દાન કહે છે. તેના અનુકંપાદાન આદિ ૧૦ પ્રકાર પડે છે. તે દરેકને અર્થ સમજાવવામાં આવે છે –
सनुपान-याथी प्रेरान मांधा, दूसा, 131,मार, मामी, દીન, અનાથ, આદિ વ્યક્તિઓને જે દાન આપવામાં આવે છે તેને અનુકંપાદાન કહે છે. અથવા અનુકંપાથી પ્રેરાઈને જે દાન દેવામાં આવે છે તેને પણ ઔપચારિક રીતે અનુકંપ જ કહે છે. કહ્યું પણ છે કે –
" कृपणानाथदरिद्रव्यसना" छत्या
સંગ્રહદાન-વ્યસન આદિ અવસ્થામાં સહાયતા કરવી તેનું નામ સંગ્રહદાન છે. અથવા વ્યસન આદિ અવસ્થામાં અપાયેલા દાનને પણ ઔપચારિક રીતે સંગ્રહ ४. छ. यु. ५५ छ ?- " अभ्युदये च विपत्तौ” त्या ।
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
