________________
सुघा टीक स्था०१० सू० ४७ दशविधशस्त्रनिरूपणम्
विशेषः-विशेषदोषस्तु दविधः प्रज्ञप्तः. तद्यथा-' वस्तुतज्जातदोष' इत्यादि । तत्र-वस्तु-पक्षः, तस्य गुर्वादेर्जात-जातिः-जन्ममर्मकर्मादि लक्षणः प्रकारो वा तज्जातम् । वस्तु च तज्जातं चेति वस्तुतज्जातं तपो दोषः । ततश्च वस्तुदोषस्तज्जातदोषश्चेति पदद्वयमुपलभ्यते । तत्र-वस्तुदोषः पक्षदोषः, तज्जात दोषः जात्याद्यभिधानपूर्वकम् अवहेलना । एतौ च सामान्यदोषापेक्षया विशेषौ बोध्यौ । अथवा-वस्तुदोषे तज्जातदोषे इति सप्तम्यन्ताच्छाया कर्त्तव्या। तत्रवस्तुदोषे वस्तुदोषविषये विशेषो=भेदः-प्रत्यक्षनिरासादिः । तत्र-प्रत्यक्ष निरस्तो यथा-शब्दः श्रवणविषयागोचर इति, । अनुमाननिरस्तो यथा-शब्दो नित्य
विशेषसे यहां विशेष दोष कहे गये हैं-वे विशेषदोष भी १० प्रकारके हैं जैसे-वस्तुदोष, तज्जातदोष आदि इनमें वस्तु नाम पक्षका है, पक्षका जो दोष है, वह वस्तुदोष है, जाति आदिके अभिधानपूर्वक जो अवहेलना है वह तज्जातदोष है, ये दोनों सामान्य दोषों की अपेक्षा विशेष दोष जानना चाहिये अथवा-" वस्तुदोषे तजात दोषे” यहां ऐसो सप्तम्यन्त छाया करनी चाहिये-इस पक्षमें वस्तु दोषके विषयमें जो विशेष भेदहै वह अनेक प्रकारका है-जैसे-“शब्दः श्रवणविषयागोचरः' शब्द् श्रवणेन्द्रियका विषय नहीं है, यहां शब्द रूप जो पक्षमें श्रवणेन्द्रिय अगोचरता प्रत्यक्षसे निरस्त है । अतः श्रव णेन्द्रियागोचरता विशिष्ट शब्द रूप पक्ष प्रत्यक्षसे बाधित है अनु. मानसे बाधित पक्ष इस प्रकारसे है जैसे-" शब्दों नित्यः" यहां 1 વસ્તુદોષ–વસ્તુ એટલે પક્ષ. પક્ષને જે દોષ છે તેને વસ્તુદોષ કહે છે. જાતિ આદિના અભિધાન (નિર્દેશ)પૂર્વક જે અવહેલના થાય છે, તે તજજાત દોષરૂપ છે. સામાન્ય દોષે કરતાં આ દોષમાં અધિકતા હોવાને કારણે આ પ્રકારના વસ્તુદોષને વિશેષદોષરૂપ કહ્યો છે.
अथवा - वस्तुदोषे तज्जातदोषे” मा प्ररनी सातभी विमतिanी સંસ્કૃત છાયા અહી કરવી જોઈએ. આ સંસ્કૃત છાયાની અપેક્ષાએ અહીં આ પ્રમાણે અર્થ થાય છે
વસ્તુદોષના વિષયમાં જે વિશેષ ભેદ છે તે અનેક પ્રકારનો છે. જેમ -" शब्दः श्रवणविषयागोचरः" ' श६ श्रोन्द्रियने विषय नया" मही શબ્દરૂપ પક્ષમાં શ્રવણેન્દ્રિય અગોચરતા પ્રત્યક્ષ રૂપે નિરસ્ત છે. તેથી શ્રવણે ન્દ્રિયાગોચરતા વિશિષ્ટ શરૂપ પ્રત્યક્ષ વડે બાધિત છે.
मनुमान 43 साचित ५६ 41 रने -" शब्दो नित्यः” मी
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
