________________
सुधा टीका स्था० १० सू०४२ उपधात विशोधेश्वनिरूपणम्
४८७ टीका-'दसविहे ' इत्यादि
उपधाता चारित्रोपधातकत्वात् , अशुद्धतेत्यर्थः, स दशविधः प्रज्ञप्तः, तद्यथाउद्गमोपघाता-उद्गमैः उद्गमदोषैराधाकर्मादिभिः षोडशविधभक्तपानोपकरणवसतीनाम् उपधातः अशुद्धता १। उत्पादनोपधातः-उत्पादनाभिः धान्यादिभिः षोडशभिरुत्पादनादोषैर्भक्तपानादीनाम् उपघातः२। यावत्पदेव-एषणोपघातपरिकर्मोपघा. तौ गृह्यते । अतएवोक्तम्-'जह पंचट्ठाणे जाव' इति । तत्र-एषणोपघाता-एषणया शङ्कितादिभिर्दशभिरेषणादोषैरुपधातः ३। परिकर्मोपघातः-परिकर्मवस्त्रपात्रादेश्छेदनसीवनादिकं, तेन उपघातः अकल्पनीयता । यद्वा-उपघातः स्वाध्यायस्य श्रमादिना शरीरस्य, संयमस्य वा जायते, तत्र-वस्त्रस्य परिकर्मोपघातःटीकार्थ-उपघात शब्दका अर्थ अशुद्धताहै, क्योंकि यह अशुद्धता चारि त्रकी उपधातक होती है, यह उपघात जो दश प्रकारका कहा गया है उसका तात्पर्य ऐसा है, आधाकर्म आदि १६ प्रकारके उद्गमदोषोंसे भक्तपानोपकरणके स्थानोंकी जो अशुद्धता है, वह उद्गमोपधात है १ धात्री आदि १६ प्रकारके उत्पादना दोषोंसे भक्तपान आदिकोंका जो उपधात है वह उत्पादनोपघात दोष है २ “जह पंचठाणे जाव" जैसा पांचवें स्थानके दूसरे उद्देशे में कहा है, वैसे यहां " एषणोपघात और परिकपिघात" इन दो पदोंका ग्रहण कर लेना चाहिए शडित आदि १० एषणा दोषोंसे जो भक्तपान आदिकी अशुद्धता है, वह एषणोपधात है ३. वस्त्र पात्र आदिकोंका फाडना, फोडना सीना आदि जो काम है वह परिकर्म है, इस परिकर्मसे जो उपघात अकल्पनीयता है-वह परिकोपधातहै वस्त्र सम्बन्धी परिकपिघात इस प्रकारसे हैं
ઉપઘાત એટલે અશુદ્ધતા, કારણ કે આ અશુદ્ધતા ચારિત્રને ઉપઘાત (ખંડન) કરે છે. ઉપઘાતના દસે પ્રકારે હવે સમજાવવામાં આવે છે–
ઉદ્દગમ પઘાત-આધાકર્મ આદિ ૧૦ પ્રકારના ઉદ્ગમદાવાળા આહારદિને ગ્રહણ કરવાથી ચારિત્રમાં જે અશુદ્ધતા આવી જાય છે તેનું નામ ઉદ્ગમપઘાત છે. ધાત્રી આદિ ૧૬ પ્રકારના ઉતપાદના દેષોને લીધે આહારાદિમાં જે અશુદ્ધતા भावी तय छ तेतुं नाम जपान उपधात छ. मी " यावत् ( पन्त)" ५४थी अषणात मन ५२५धात सूत्रारे " जहपचट्ठाणे जाव" मा સૂત્રપાઠ મૂક્યો છે.
એષણાપઘાત-શકિત આદિ ૧૦ પ્રકારના એષણાદે કહ્યા છે. આ દેશોને કારણે આહારાદિમા જે દોષ આવી જાય છે તે દરૂપ અશુદ્ધિને એષણેપઘાત કહે છે.
પરિકપઘાત-વસ્ત્ર, પાત્ર આદિને ફેડવા, સીવવા, સાંધવા આદિ રૂપ ક્રિયાને પરિકમની અપેક્ષાએ જે અકલ્પનીયતા છે તેનું નામ પરિકપઘાત છે.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
