________________
४३८
स्यानाङ्गसूत्रे प्रम-शङ्खपालप्रप्तनामानोऽरुणोदेस्थिता विज्ञेया इति। एषामेकैकस्य प्रमाणं यथाएकसहस्रयोजनपरिमित ऊर्ध्वमुच्चत्वेन ' एवं चेव' ति एवमेव धरणेन्द्रस्य धरणप्रभोत्पातपर्व तव देव एकसहस्रगव्यूतपरिमित उद्वेधेन, मूले विष्कमेन एक सहस्रयोजनपरिमित इति । यथा-धरणस्य तथैव औदीच्यस्य नागकुमारेन्द्रस्य भूतानन्दस्य उत्पातपर्वतो वाच्यः । केवलं स नाम्ना भूतानन्दप्रभः ! अयमपि अरुणोदसमुद्रेऽस्ति, परमयमुत्तरतो वाच्यः । धरणस्य लोकपालानामिव तस्य= भूतानन्दस्यापि लोकपालानामुत्पातपर्वता लोकपालसदृशनामानो वाच्याः । लोकपालास्तु-कालपालः, कोलपालः, शङ्खपालः, शैलपाल वेति । एषामुत्पातपः र्वतास्तु-कालपालपभ - कोलपालप्रम-शैलपालप्रम - शङ्खपालपमनामानोऽरुणोदे कोलपाल शैलपाल और शङ्खपाल और इनके अपने २ जो उत्पात पर्वत है, इनके नाम क्रमशः कालपालप्रभ, कोलपालप्रभ, शैलपाल प्रभ और शङ्खपाल प्रभ हैं। और ये सब अरुणोदसमुदमें स्थित हैं। इनमें एक एकका प्रमाण पूर्वोक्त रूपसेही है-अर्थात् ऊंचाईमें ये सब एक २ हजार योजनके ऊंचेहैं, उद्धेधकी अपेक्षा ये सब एक२ हजार गव्यूत परिमित हैं। मूलमें इन सबका विष्कम्भ एक एक हजार योजनका है उत्तर दिशाके अधिपति जो नागकुमारके इन्द्र भूतानन्द हैं, उनका भी उत्पातपर्वत है उसका नाम भूतानन्द प्रभहैं, यह भी अरुणोद समुद्र में हैं और उत्तर दिशाकी तरफ हैं, धरणके लोकपालोंकी तरह भूतानन्दके भी लोकपालों के उत्पात पर्वत हैं । इनके नाम लोकपालोंके जैसे ही हैं। भूतानन्दके लोकपालोंके नाम कालपाल, कोलपाल, शङ्खपाल, और शैलपाल हैं । इनके उत्पातपर्वत कालपाल प्रभ, कोलपालमभ, शङ्खपाल ઉત્પાત પર્વતના નામ અનુક્રમે કાલપાલભ કેલપાલપ્રભ, શિલપાલપ્રભ અને શખપાલપ્રભ છે. તે ચારે ઉત્પાત પર્વતે અરુણોદ સમુદ્રમાં જ આવેલાં છે. તે પ્રત્યેક પર્વત પણ એક એક હજાર યોજન ઊંચે, એક એક હજાર ગભૂત પ્રમાણ ઉલ્લેધવાળો અને મૂળભાગમાં એક એક હજાર એજનના વિષ્કવાળો છે.
નાગકુમારેન્દ્ર, નાગકુમારરાજ ભૂતાનન્દ ઉત્તર દિશાને અધિપતિ છે. તેને જે ઉત્પાત પર્વત છે તેનું નામ ભૂતાનન્દપ્રભ છે. તે પણ અરુણોદ સમુદ્રમાં છે અને ઉત્તર દિશામાં આવેલ છે. ભૂતાનન્દના લોકપાલનાં નામ ધરણના લેકપાનાં નામ જેવાં જ છે. એટલે કે કાલપાલ, કોલપાલ, શંખપાલ અને શૈલપાલ છે. તે ચારેકપલેના ઉત્પાત પર્વતનાં નામ અનુક્રમે કાલપાલપ્રભ, કોલપાલપ્રભ, શખપાલપ્રભ અને શિલપાલપ્રય છે. આ ચારે ઉત્પાત પર્વતે અરુણોદ સમદ્રમાં
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
