________________
सुघाटीका स्था ०१० स०२०जम्बूमंदरगताष्टप्रदेशिकरुचकनिरूपणम् ४०७
छाया-जम्बूद्वीपे द्वीपे मन्दरस्य पर्वतस्य बहुमध्यदेशभागे अस्याः रत्नप्रभायाः पृथिव्या उपरितनाधस्तनयोः क्षुल्लकप्रतरयोः अत्र खलु अष्ट प्रदेशिको रुचकः प्रज्ञप्तः । यतः खलु इमा दश दिशः प्रवहन्ति, तद्यथा-पौररत्या १, पौर. स्त्यदक्षिणा २, दक्षिणा ३ दक्षिणपाश्चात्त्या ४ पाश्चात्त्योत्तरा ६, उत्तरा ७ उत्तरपौरस्त्त्या ८, ऊर्ध्वा ९ अधः १०। एतासां खलु दशानां दिशां दशनामधेयानि पज्ञप्तानि, तद्यथा एन्द्री १, आग्नेयी २ यामी ३, नैर्ऋती ४, वरुणी ५ च वाय व्या ६। सौम्या७ ऐशानी ८ अपि च विमला ९, तमा १९ च बोद्धव्या । स २०॥
टीका-'जंबुद्दीवे दीवे' इत्यादि
जम्बूद्वीपाभिधद्वीपस्थस्य मन्दरस्य पर्वतस्य बहुमध्यदेशभागे स्थिताय अस्या रत्नपभायाः पृथिव्या उपरितनाधस्तनयोः क्षुल्लकमतरयो:-क्षुल्लकौ= सर्वपतरापेक्षया इस्वौ, तयोरुपरितनानामधस्तनानां च प्रतराणां वर्द्धमानतरत्वात् , तौ च तौ प्रतरौ तयोः खलु अष्ट प्रदेशिक:-अष्टौ च ते प्रदेशा वेति-अष्टप्रदेशाः, ते सन्त्यस्य इत्यष्टप्रदेशिकः-उपरितने प्रतरे गोस्तनाकाराश्चत्वारः प्रदेशाः, अध____ "जबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स" इत्यादि । सू. २० ॥
टीकार्थ-जम्बूदीपके द्वीपमें रहे हुए मंदर पर्वतके बहुमध्यदेशभागमें स्थित इस रत्नप्रभा पृथिवी नामके द्वीपमें रहे हुए मंदरपर्वतके बहु मध्यमें स्थित इस रत्नप्रभा पृथिवीके उपरितन अधस्तन दो क्षुल्लक प्रतरमें आठ प्रदेशिक रुचक कहा गया है, तात्पर्य यह है कि मन्दर पर्वतके ठीक मध्य भागमें स्थित जो यह रत्नप्रभा पृथिवी है उस पृथिवीके ऊपरके एवं नीचे के जो क्षुल्लक प्रतर हैं-इनमें ऊपरके क्षुल्लक प्रतरमें गोस्तनाकार चार प्रदेश एवं नीचे के प्रतरमें भी चार प्रदेश
जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स" त्याहि-(सू. २०) ટીકાથ–જબૂદ્વીપ નામના દ્વીપમાં આવેલા મન્દર પર્વતના બહુ મધ્યદેશ ભાગમાં સ્થિત આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના ઉપરિતન અને અધસ્તન બે સુહલક (હુસ્વ) પ્રતમાં આઠ પ્રદેશિક રુચક કહ્યા છે. આ કથનને ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે
મન્દર પર્વતના બરાબર મધ્યભાગમાં જે રત્નપ્રભા પૃથ્વી આવેલી છે તે પૃથ્વીનું ઉપરનું અને નીચેનું જે ક્ષુલ્લક પ્રતર છે (આ રીતે જે બે સુલક પ્રતરે છેતેમાં કુલ આઠ ચકાકાર પ્રદેશ છે. ગાયના આંચળને રુચક કહે છે ગાયનાં આંચળના જેવા આકારને રુચકાકાર કહે છે. એવાં ચાર રુચકાકાર પ્રદેશ ઉપરના પ્રતરમાં છે અને ચાર રુચકાકાર પ્રદેશો નીચેના પ્રતરમાં છે. આ રીતે ત્યાં કુલ આઠ રુચકાકાર પ્રદેશ આવેલા છે. ત્યાં ઉપરના તથા
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
