________________
सुघा टीका स्थ.१० २४ पुद्गलस्वरूपनिरूपणम् इन्द्रियविषयीभूताः पदार्थाः पुद्गलधर्मा इति पुद्गलस्वरूपमाह
मूलम्-दसहि ठाणेहिं अच्छिन्ने पोग्गले चलेज्जा, तं जहाआहारिज्जमाणे या चलेज्जा १, परिणामिज्जमाणे वा चलेजा २, उस्ससिज्जमाणे वा चलेज्जा ३, निस्ससिज्जमाणे वा चलेज्जा ४, वेइज्जमाणे वा चलेज्जा ५, णिज्जरिज्जमाणे वा चलेज्जा ६, विउबिज्जमाणे वा चलेज्जा ७, परियारिन्जमाण वा चलेज्जा ८, जक्खाइट्टे वा चलेज्जा ९, वायपरिगए वा चलेज्जा १० ॥ सू० ४ ॥ ___ छाया-दशभिः स्थानैरच्छिन्नः पुद्रलः चलेत् , तद्यथा-आहियमाणो या चलेत् १, परिणम्यमानो वा चलेन २, उश्वस्यमानो वा चलेत् ३, निःश्वस्यमानो वा चलेत् ४, वेद्यमानो वा चलेत् ५, निर्जीयमाणो चा चलेत् ६, विक्रियमाणो वा चलेत् ७, परिचार्यमाणो वा चलेत् ८, यक्षाविष्टो चा चलेन ९, वातपरिगतो या चलेत् १० । सू० ४ ॥ भविष्यत् कालकी अपेक्षा लेकर ५-५-ही भेद किये गये हैं और इन पांचके एकदेशसे और सर्वदेशसे अपनी २ इन्द्रियों द्वारा ग्रहण करनेकी अपेक्षा दो दो भेद कर दिये गये हैं, इस तरह भूतकालिक इन्द्रियार्थ १० प्रकारके और भविष्यत्कालिक इन्द्रियार्थ १० प्रकारके हो जाते हैं। सूत्र ३ ॥
इन्द्रियोंके विषयभूत जो पदार्थ हैं, वे पुद्गलोंके धर्म हैं अतः अब सूत्रकार पुद्गलका स्वरूप कहते हैं
"दसहि ठाणेहिं अच्छिन्ने पोग्गले" इत्यादि । ક્ષાએ તેમને વિચાર કરવામાં આવે તે પ્રત્યેક કાળની અપેક્ષાએ તેમના પાંચ -પાંચ ભેદ પડે છે. તે પાંચ ઇન્દ્રિયાર્થીને એક દેશ રૂપે અને સર્વ દેશ રૂપે પોતપોતાની ઇન્દ્રિયો દ્વારા ગ્રહણ કરવાની અપેક્ષાએ બબબે ભેદ પડી જાય છે. આ રીતે ભૂતકાલિક ઇન્દ્રિયાઈ ૧૦ પ્રકારના, વર્તમાનકાલિક ઈન્દ્રિયાથે પણ દસ પ્રકારના થઈ જાય છે. એ સૂત્ર ૩ છે
ઈન્દ્રિયેના વિષયભૂત જે પદાર્થો છે તેઓ પુદ્ગલેના ધર્મ રૂપ છે. તેથી હવે સૂત્રકાર પુગલના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરે છે.
" दसहिं ठाणेहिं अच्छिन्ने पोग्गले" त्या-(सू ४) था०-४५
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
