________________
२९०
_स्थानास्त्रे संस्थिता-समा:-तुल्या:-अन्यूनाधिकाः चतस्रोऽस्रयो-हस्तपादोपर्यधोरूपाश्चत्यारोऽपि विमागा ( शुमलक्षणोपेताः ) यस्य (संस्थानस्य ) तत् समचतुरस्रं-तुल्याऽऽरोहपरिणाहं, तच संस्थानम् आकारविशेष इति समचतुरस्रसंस्थानं, तेन संस्थितः युक्तः समचतुरस्त्र संस्थानसंस्थितः, तथा ऊर्ध्वम् उपरि उच्चत्वेन-उच्छयेण नव रत्नयः-हस्ताः-नवहस्तपरिमित-पार्श्वः प्रभुरासीत् ।। सू० ३२॥
पूर्व तीर्थंकरविशेष उक्तः, इति तत्प्रसङ्गान्महावीराख्यतीर्थङ्करविशेषस्य शासने नवमिर्जीवस्तीर्थङ्करनामगोत्रमुपाजितमिति प्रदर्शयितुमाह___मूलम् -समणस्स णं भगवओ महावीरस्स तित्थंसि जयहिं जीवेहि तित्थपरनामगोत्ते कम्मे णिव्यत्तिए, सेणिएणं १, सुपासेणं २, उदाइणा ३, पोट्टिलेणं अणगारेणं ४, दढाउणा ५, संखेणं ६, सयएणं ७, सुलताए सावियाए ८ रेवईए ९॥सू० ३३॥ है, ऐसा जिसका शरीर होता है, वह वज्र ऋषभनाराच संहननवाला है, जिस आकारमें ऊपरके नीचेके अवयव, एवं हाथ और पगके दिमाग शुभ लक्षणोंसे युक्त होते हैं, कमती बढती नहीं होते हैं ऐसा जो शरीरका आकार होता है वह समचतुरस्त्र संस्थान हैं, सम शब्दका अर्थ तुल्य है-शरीरकी अवययके न्यूनाधिकताका नहीं होना यही तुल्पता है, एवं चतुःशब्दका अर्थ चार है, और अनि शब्दका अर्थ हाथ, पैर, ऊपर नीचेके विभाग हैं-इस तरह शरीरका जो तुल्य आरोह परिणाहयाला आकार विशेष है, वह समचतुरस्र संस्थान है, भगवान पार्श्वनाथके शरीरका आकार ऐसा ही था ॥स० ३२॥ પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું શરીર આ પ્રકારના સંહનનથી યુક્ત હતું. જે સંસ્થાનમાં (આકારમાં) શરીરના ઉપરના ભાગનાં અય, નીચેના ભાગનાં અવય, તથા હાથ અને પગરૂપ અવય, આ ચારે વિભાગે શુભ લક્ષણથી યુક્ત હોય છેસપ્રમાણ હોય છે, એવા શરીરના આકારને સમચતુસ્ત્રસંસ્થાન કહે છે. સમ એટલે તુલ્ય (સમાન) અવયવોમાં ન્યૂનાધિકતા ન હોવી–સપ્રમાણતા હોવી तनु नाम तुल्यता छे. "यतुः" मेरसे या२. 'सि' मेरले ७५, ५१, શરીરને ઉપરનો ભાગ અને શરીરને નીચેનો ભાગ. આ રીતે શરીરને જે સમપ્રમાણ આકારવિશેષ હોય છે તેને સમચતુરસ સંસ્થાન કહે છે. પાર્શ્વનાથ ભથવાનનું શરીર આ પ્રકારના આકારવાળું હતું. સૂ. ૩૨
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
