________________
२५०
स्थानाङ्गसूत्रे टीका-' एगमेगे थे' इत्यादि-एकैको महानिधिः नय नव योजनानि विष्कम्भेण-विस्तारेण प्रज्ञप्तः । एकैकस्य खलु राज्ञः चातुरन्तचक्रवर्तिनः नव महानिधयः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-नैसर्पः १, पाण्डुकः २, पिङ्गलकः ३, सर्वरमः ४ ४, महापद्मः ५। कालः ६ महाकालः ७ माणवकः ८, महानिधिः शङ्खः ९ एते नव महानिधयः। १। चकयति राज्योपयोगिसर्ववस्तूनि नवसु निधिषु सम. यतरन्तीति दर्शयति- णेसप्पमि' इत्यादि । प्रथमे नैस निधौ-नैसों देवः, तदधिष्ठितत्वान्निधिरपि नैसर्वः, तस्मिन् महानिधौ, एवमग्रेऽपि ।, ग्रामाकरनकर पत्तनानां-तत्र-ग्रामः-त्तिवेष्ठितः, आकरः-सुवर्णरत्नाद्युत्पत्तिस्थानम् , नक
महा पुरुषाधिकारको लेकर अब सूत्रकार महापुरुषविशेष चक्रचर्तियोंकी महानिधियोंका कथन करते हैं - ___" एगमेगेणं महानिही णय णय जो वणाई" इत्यादि। टीकार्थ-विष्कम्भको(चोडाई)अपेक्षा एक एक महानिधि नौ नौ योजनकी कही गई है, एक एक चातुरन्त चक्रवर्ती राजाकी नौ महानिधियां कही गई हैं-वे इस प्रकारसे हैं -नैसर्प १ पाण्डुक २ पिङ्गलक ३ सर्वरत्न ४, महापद्म ५, काल ६ महाकाल ७ माणवक ८ एवं महानिधिश ९ (१) “जो सप्पमि" इत्यादि-नै सर्पनिधि नैसर्पदेवसे अधिष्ठित होती है, अतः इस निधिको नै सर्प कहा गया है, इसमें ग्राम, आकर, नगर पतन, द्रोणमुख, मडम्ब, स्कन्धावार और गृह इन आठको स्थापना होती है, जो कांटोकी वाडसे वेष्टित होता है, उसका नाम ग्रामहै १, सुवर्ण एवं रत्न आदिकोंकी उत्पत्तिका जो स्थान होताहै, वह आकरहै २,
મહાપુરુષોને અધિકાર ચાલી રહ્યો છે, તેથી હવે સૂત્રકાર મહાપુરુષ વિશેષ રૂપ ચક્રવર્તીઓના મહાનિધિઓનું કથન કરે છે
" एगमेगेणं महानिही णय णव जोयणाइं" याह-(१४) ટીકાર્થ–પ્રત્યેક મહાનિધિને વિઝંભ નવ નવજનને કહ્યું છે. પ્રત્યેક ચકવતી રાજાના નવ નવ મહાનિધિઓ કહ્યા છે. તેમનાં નામ નીચે પ્રમાણ છે-(૧) નવ स५, (२) पांड, (3) pिnaz, (४) सरन, (५) मा५५, (६) आस, (७) भास, (८) मा ५४ अने (4) मडनिधि
“णो सप्पमि" त्याह-नैसनिधि नेस५ ३५ ५ अधिष्ठित काय छ, તે કારણે તે નિધિને નિસર્ષનિધિ કહ્યો છે. તેમાં ગ્રામ, આકર, નગર, પત્તન, દ્રોણમુખ, મડઓ, સ્કન્ધાવાર; અને ગૃહની સ્થાપના કરે છે. કાંટાવાળી વાડથી ઘેરાયેલા સ્થાનને ગ્રામ કહે છે. સુવર્ણ, રત્ન આદિ જે સ્થાનમાં નીકળે છે. તે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
