________________
૨૮૮
स्थानाङ्गसूत्रे टीका--' अट्ठविहे संजमे ' इत्यादि--
संयमाचारित्र, स सरागवीतरागभेदेन द्विविधः । तत्र-सरागसंयमः सुक्ष्मसम्परायवादसम्परायभेदेन द्विविधः । द्विविधोऽप्ययं प्रथमसमयाप्रथमसमयभेदेन द्विविध इति चतुर्विधः सरागसंयमः। तथा वीतरागसंयमोऽपि उपशान्तकषायक्षीणकपायभेदेन द्विविधः । द्विविधोऽप्ययं प्रथमसमयाप्रथमसमयभेदेन करते हैं-" अविहे संजमे पण्णत्ते" इत्यादि
टीकार्थ-संयम आठ प्रकारका कहा गयाहै-जैसे-प्रथमसमय सूक्ष्म सम्परायसरागसंयम१, अप्रथमसमयसक्षमसंपरायसराग संपम २प्रथमसमयबादरसंपरायसरागसंयम ३, अप्रथमसमयबादरसम्परायसरागसंयम ४, प्रथमसमय उपशान्तकषाय वीतरागसंपम ५ अप्रथमसमय उपशान्त कषायबीतरागसंयम ६ प्रथमसमयक्षीणकषापवीतराग संयम ७ एवं अप्रथमसमयक्षीणकषायवीतरागसंयम ८।
संयम नाम चारित्रका है । यह सराग और वीतरागके भेदसे दो प्रकारका होता है। इनमें जो सरागसंयम है वह सूक्ष्मसांपराय
और बादरसांपरायके भेदसे दो प्रकार है। दोनों प्रकारका यह संयम प्रथमसमय और अप्रथमसमयके भेदसे दो दो प्रकारका कहा गया है। इस तरह सरागसंपम चार प्रकारका हो जाता है। तथा-वीतराग संयम भी उपशान्तकषाय और क्षीणकषायके भेदसे दो तरहका है। यह भी दोनों प्रकारका संयम प्रथमसमय और अप्रथमसमयके
“ अहविहे संजमे पण्णत्ते" त्याहટીકાથ–સંયમના નીચે પ્રમાણે આઠ પ્રકાર કહ્યા છે—(1) પ્રથમ સમય સૂક્ષમ સમ્પરાય સરાગ સંયમ, (૨) અપ્રથમ સમય સુફમ સપરાય સરાગ સંયમ, (૩) પ્રથમ સમય બાદર સંપરાસરાગ સંયમ,(૪)અપ્રથમ સમય બાદર સંપરાય સરાગસંયમ, (૫) પ્રથમ સમય ઉપશાન કષાય વીતરાગ સંયમ (૬)અપ્રથમ સમય ઉપશાન્ત કષાય વીતરાગ સંયમ, (૭) પ્રથમ સમય ક્ષીણ કષાય વીતરાગ સંયમ અને (૮) અપ્રથમ સમય ક્ષીણકષાય વીતરાગ સંયમ.
સંયમ એટલે ચારિત્ર. તેના મુખ્ય બે ભેદ છે-(૧) સરાગ સંયમ અને (૨) વીતરાગ સંયમ. તેમને જે સરાગ સંયમ છે તેના બે ભેદ પડે છે–(૧) સૂક્ષ્મ સાંપરાય અને (૨) બાદર સાંપરાય. આ બન્ને પ્રકારના સંયમના પ્રથમ સમય અને પ્રથમ સમયના ભેદથી બન્ને પ્રકાર કહ્યા છે. આ રીતે સરાગ સંયમના ચાર પ્રકાર થઈ જાય છે. વીતરાગ સંયમના પણ ઉપશાત કષાય. અને ક્ષીણકષાય નામના બે ભેદ પડે છે. આ બંને પ્રકારના સંયમના પણ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
