________________
१८०
स्थानाङ्गसत्रे भूताः कल्पा अष्टौ प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-सौधर्मों यावत्-सहनार इति । एषामष्टानां तिर्यमिश्रोपपन्नकत्वं तत्रोत्पन्नानां पूर्वभवापेक्षया बोध्यमिति ॥ १॥ तथाएतेषु अष्टसु कल्पेषु शक्रादिसहस्रारपर्यन्ता अष्टौ इन्द्रा बोध्या इति ॥२॥ तथा-एतेषां शक्रादिसहस्रारान्तानामिन्द्राणां पारियानिकानि-परियायते-गम्यते यस्तानि पारियानानि, तान्येव पारियानिकानि, यद्वा-परियानं गमनं प्रयोजन येषां तानि पारियानिकानि-यानकारकाभियोगिकपालकादिदेवैर्जिनदर्शनाद्यर्थ कृतानि विमानानि अप्टौ प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-पालकं पुष्पकमित्यादि ॥ सू०५६ ॥ उनके नाम इस प्रकारसे हैं-पालक १, पुष्पक २, सौमनस ३ श्रीवत्स ४ नन्दायत ५ कामरस ६ प्रीतिमन ७ और विमल ८ यहां प्रथम यावत् शब्दसे " ऐशान, सनत्कुमार, माहेन्द्र, ब्रह्मलोक, लान्तक एवं महाशुक्र" इन देवलोकोंका ग्रहण हुआ है जो नाम इन कल्पाके हैं-वेही नाम उनके इन्द्रोंके हैं सौधर्म कल्प के इन्द्रका नाम शक्र है। इन आठ कल्पों में जो तिर्य मिश्रोपपन्नकता कही गई है वह यहां पर उत्पन्न हुओंके पूर्व भवकी अपेक्षासे कही गई है । इन्द्र जिन विमानों में बैठकर भगवानके दर्शनोंको आता जाता रहता है वे पारियानिक विमान हैं । इन विमानों की रचना आभियोगिक (नौकर देव) जातिके देव करते हैं। भगवानके पांचों कल्याणकोमें इन्द्र इन विमानों में बैठकर जाता है। ये विमान आठ कहे गये हैं। सू० ५६ ॥
(१) 4143, (२) ५०५४, (3)सौमनस, (४) श्रीवत्स, (५)नन्दायत्त (6) म. २स, (७) प्रीतिभन मन (4) विस, मा सूत्रमा ५७सा '५न्त' ५४॥ નીચેનાં કલ્પનાં નામ ગ્રહણ કરાયા છે–એશાન, સનકુમાર, મહેન્દ્ર, બ્રહ્મલેક, લાન્તક અને મહાશુક. આ કોના ઈન્દ્રોનાં નામ પણ કનાં નામ જેવાં ४ छ. सौधर्म रूपना छन्द्रनु नाम 'श' छे. - આ આઠ કમાં જે તિય મિશ્રાપપન્નતા કહેવામાં આવી છે, તે ત્યાં ઉત્પન્ન થયેલા દેવોના પૂર્વભવની અપેક્ષાએ કહેવામાં આવી છે, તે ત્યાં ઉત્પન્ન થયેલા દેશના પૂર્વભવની અપેક્ષાએ કહેવામાં આવેલ છે. એટલે કે તિર્યંચ અને મનુષ્યભવનું આયુષ્ય પૂરું કરીને જે ઉત્પન્ન થતા હોય છે. જે વિમાનમાં બેસીને ઈન્દ્ર અહંત ભગવાનના દર્શન કરવા માટે જાય છે અને દર્શન કરીને પાછા ફરે છે, તે વિમાનનું નામ પારિયાનિક વિમાન છે. આ વિમાનની રચના આભિયોગિકે (નેકર જાતિના દેવે) કરે છે. ભગવાન અહં. તના પાંચ કલાકમાં જવા માટે ઈન્દ્ર આ વિમાનને ઉગ કરે છે. એવાં પારિયાનિક વિમાને આઠ કહ્યાં છે. જે સૂ. ૫૬ છે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
