________________
सुधा टीका स्था०८ सू० ५० दीर्घवैताढ्या दनिरूपणम्
१५९
देवा अष्टौ गङ्गाकुण्डानि अ सिन्धुकुण्डानि अष्टौ गङ्गाः, अष्टौ सिन्धवः ऋषभकूट पर्वताः ऋषभकूटा देवाः प्रज्ञप्ताः ३ । जम्बू मन्दरपाश्वात्ये शीतोदाया महानया उत्तरे अष्टौ दीर्घवेाढा यावत् नाटयमालका देवा अष्टौ रक्ता कुण्डानि अष्टौ रक्तावती कुण्डानि अष्टौ रक्ताः यावत् अष्टौ ऋषभकूटा देवा मज्ञप्ताः ४ । ५१
टीका--' जंबू मंदर पुरत्थिमेणं ' इत्यादि
जम्बू मन्दरस्य पूर्वे शीताया महानद्या उत्तरे अष्टाष्ट संख्यका दीर्घयेतायादयो बोध्या: । ' दीर्घवताढ्य ' इत्यत्र दीर्घेति विशेषणं वर्तुलचैताढ्य व्यव च्छेदार्थम् अष्टम् दीर्घतायेषु प्रत्येक वैताढ्ये एका तिमिस्रगुहाः एका खण्डप्रपातगुहा चास्ति । अतोऽष्टौ तिमिस्रगुहा अष्टौ खण्डप्रपातगुहा बोध्याः । अष्टौ नाटयपालक देव, आठ गङ्गाकुण्ड, आठ सिन्धुकुण्ड, आठ गङ्गा, आठ सिन्धु. आठ ऋषभकूट पर्वत, और आठ ऋषभकूट देव कहे गये हैं | ३ | जम्बूद्वीपस्थित मन्दरपर्वतकी पश्चिम दिशामें और शीतोदा महानदी के उत्तर में आठ दीर्घवैताढ्य पर्वत यावत् आठ नाटयमालक देव, आठ रक्ताकुण्ड, आठ रक्तावती कुण्ड, आठ रक्ता, पावत् आठ ऋषभकूट कहे गये हैं ।
ܐ
टीकार्थ- जम्बू मन्दर के पूर्व में शीतामहानदी के उत्तर में आठ२ दीर्घवैताद आदि कहे गये हैं यहां "दीर्घ वैताढ्य" में जो दीर्घ विशेषण है वह वर्तुल चैतादयकी निवृत्तिके लिये है आठ दीर्घवैनाढयों में से प्रत्येक दीर्घवैतादयमें एक तिमिस्र गुहा है और एक खण्डप्रपात गुहा है अतः आठ दीर्घवैतादयोंकी आठ तिमिस्रगुहाएँ और आठ खण्ड प्रपात છે, તેની ઉત્તરે આઠ દીર્ઘ વૈતાઢય પર્વતથી લઈને આઠ નાટ્યમાલક દેવેશ, આઠ રક્તાકુડ, આઠ ક્દાવતી કુંડ, આઠ રસ્તા ઇત્યાદિ આઠ ઋષભકૂટ ધ્રુવે પન્તની ઉપયુક્ત વસ્તુએ છે. ૪ા જ મૂઢીપના મન્દર પર્વતની પૂર્વમાં શીતા મહાનદીની ઉત્તરે આઠ દીવૈયાઢ્ય આદિ હોવાનું જે કથન કરવામાં આવ્યુ છે, તેમાં વૈતાઢ્ય પ`તેની આગળ જે ‘ દીઘ’’ વિશેષણુ લગાડવામાં આવ્યુ છે તે વર્તુલ વૈતાઢ્યની નિવૃત્તિને માટે લગાડવામાં આવ્યું છે. આઠ દીઘ વૈતાઢ્યોમાના પ્રત્યેક દીઘ વૈતાઢ્યમાં એક તિમિસ્રશુક્ા અને આઠ નિમિસ એક ખડપ્રપાતગુહા છે. આ રીતે આઠ દીધ વૈતાઢ્યની કુલ ગુફાઓ અને આઠે
ખડપ્રપાત
ગુફાઓ થઈ
જાય છે.
જે આઠ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
