________________
सुघा टीका स्था०८ सू०४६ चक्रवति रत्नविशेषनिरूपणम् कम्-अष्ट सुवर्णमानम् षट् तलम्-षटू तला=मध्यभागा यस्य तत्तथा-पट् तल युक्तं द्वादशास्त्रिकम् द्वादश अनया कोणा यस्य तत्तथा-द्वादशकोणयुक्तम् , अष्टकणि कम्-अष्टौ कणिका-कोणविभागा यस्य तत्तथा, कोणाष्टविभागोपेतम् , अधिकरणे संस्थितम्-अधिकरणी=' एरण' इति भाषामसिद्धं सुवर्णकारोपकरण, तद्वत् संस्थितम् अधिकरणी संस्थानेन संस्थितं च प्रज्ञप्तम् अभिहितं जिनैरिति । सुवर्णपमाणंत्येवं विज्ञेयम्, तथाहि-वत्वारि मधुरतृणफलान्येक श्वेतसर्षपः, षोडश वेत सर्षपा एकं धान्यमाषफलम् द्वे धान्यमापफले एका गुञ्जा, पञ्च गुञ्जाः-एकः कर्ममाषकः, षोडशकर्ममाषा एकं सुवर्णमिति । एतानि मधुरतणफलादीनि मानानि भरतचक्रवर्ति कालिकानि विज्ञेयानि, सर्वेषां चक्रवर्तिनी काकिणीरत्नस्य तुल्यमानत्वात् । अत्र 'एगमेगस्स' इति वजनमें आठ सुवर्ण प्रमाण होता है ६ तलोवाला होता है, १२ कोनों वाला होता है ८ कोनों के विभागोंवाला होता है, और जैसा आकार अधिकरणी-एरणका होता है वैसा आकारवाला होता है, सुवर्णका प्रमाण इस प्रकारसे कहा गया है-चार मधुर तृण फलोंका एक श्वेत सर्षप-सरसोंका एक दाना होता है १६ श्वेत सर्षपोंका एक धान्यमाष फल होता है, दो घान्यमापक फलोंकी एक गुञ्जा-रत्ती होती है, ५ रतियोंका एक कर्ममाषक होता है, एवं १६ कर्ममाषकोंका एक सुवर्ण होता है, ये मधुर तृण फलादि रूप जो प्रमाण यहां प्रकट किये गये हैं वे भरत चक्रवर्ती के जमानेके लेना चाहिये क्योंकि समस्त चक्रचर्तियोंका जो काकिणी रत्न होता है, उसका प्रमाण एक सा होता है, यहां पर " एगमेगस्स" ऐसा जो पद कहा गया है, वह इस बातको વજનનું હોય છે. તેર ત્વને ૬ સપાટી હોય છે, ૧૨ ખૂણા હોય છે અને ૮ ખૂણાના વિભાગે હોય છે તેને આકાર અધિકરણ (એરણ)ના જેવો હોય છે. સુવર્ણ પ્રમાણ વજનનો અર્થ હવે સ્પષ્ટ કરવામાં આવે છે–ચાર મધુર તૃણફલેનું વજન સરસવના એક સફેદ દાણું જેટલું થાય છે ૧૬ સોળ સરસવના દાણાનું વજન એક ધાન્યમાષ ફલ (અડદના દાણ) જેટલું બે ધાન્યમાષ ફલેની એક રતી (ચણોઠી થાય છે. પંચ રતને એક કર્મમાષક (વાલ) થાય છે અને ૧૬ કર્મમાષકને એક સુવર્ણ થાય છે આ મધુરતૃણફલાદિ રૂપ જે પ્રમાણ અહીં પ્રકટ કરવામાં આવ્યું છે, તે પ્રમાણ ભરત ચકવર્તીને જમાનામાં પ્રચલિત હતું. સમસ્ત ચક્રવર્તી એના કાકિણી રોનું પ્રમાણ ઉપર દર્શામા પ્રમાણે જ હોય छ. " एगमेगस्स" मा ५६ बास मे पातट ४२पामा मापीछे समस्त
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
