________________
१४०
स्थानाङ्गसूत्रे
तदधिष्ठायो देव्यः । आसां निवासद्वीपा गङ्गा प्रपातादिकुण्डमध्यवर्त्तिनो बोध्या इति ।। सू० ४२ ॥ द्वीपाधिकारादन्तरद्वीपानाह
मूलम् - उक्का मुह मेहमुहविज्जुमुहविज्जुदंत दीवा ன் अटूट जोयणसयाई आयामविक्खंभेणं पण्णत्ता ॥ सू० ४३ ॥ छाया - उल्कानुख - मेघमुख - विद्युन्मुख - विद्युदन्त द्वीपाः खलु द्वीपा अष्टाष्ट योजनशतानि आयामविष्कम्भेण प्रज्ञप्ताः || सू० ४३ ॥ टीका- ' उक्कामुह ' इत्यादि
हिमवतः शिखरिणच वर्ष धरपर्वतस्य पूर्वयोरपरयोश्च दंष्ट्रयोः प्रत्येक दंष्ट्राय स्थितेषु सप्त सप्तस्वन्तरद्वीषेषु पठत्वेन प्रथितानाम् उल्कामुखद्वीप - " गंगा सिंधु रत्ता रक्तवई देवाण " इत्यादि
टीकार्थ -- गंगा, सिन्धु, रक्ता एवं रक्तवती देवियोंके द्वीप आयाम और विष्कम्भसे आठ २ योजनके कहे गये हैं ये गंगा आदिक नदियां भरत ऐरवतकी नदियां हैं जैसे इन नदियोंके नाम हैं इसी तरह के नाम इनकी अधिष्ठात्री देवियोंके हैं । इनके निवास द्वीप प्रपात आदि कुण्डके मध्य में हैं || सूत्र ४२ ॥
अब सूत्रकार दीपाधिकारको लेकर अन्तरद्वीपोंका कथन करते हैंउक्कामुह मेहमुह विज्जुमुह " इत्यादि ॥
44
टोकार्थ - हिमपात् पर्वत एवं शिखरी पर्वत की पूर्व अपर दंष्ट्रा में से प्रत्येक दंष्ट्रा में स्थित सात २ अन्तर द्वीपोमें छठे रूपसे प्रसिद्ध उल्कामुख द्वीप
" गंगा सिंधु रत्ता रत्तवई देवाणं" इत्यादि
ટીકાથ−ગગા સિંધુ, રક્તા અને રક્તવતી આ ચારે દેવીઓના નિવાસ સ્થાન રૂપ દ્વીપાના આયામ અને વિષ્ણુભ આઠ આઠ ચેાજનને કહ્યો છે. ગંગા આદિ નદીએ ભરત અને ઐરવત ક્ષેત્રની નદીઓ છે. તે નદીએનાં જેવાં નામે છે એવાં જ તેમની અધિષ્ઠાત્રી દેવીએનાં નામેા છે, તેમના નિવાસદ્વીપ પ્રપાત माहि हुंडनी मध्यमां छे । सू. ४२ ॥
આગલા સૂત્રમાં દ્વીપનું વર્ણન કર્યું. હવે સૂત્રકાર અન્તરદ્વીપેણનું पार्जुन रे छे" उक्कामुहमे मुहविज्जुमुह " त्याहि
ટીકા –હિમવાન્ પ ત અને શિખરી પર્વતની પૂર્વ પર દાઆમાંની પ્રત્યેક દન્ટ્રામાં સ્થિત સાત સાત અન્તર દ્વીપામાં છઠ્ઠા રૂપે પ્રસિદ્ધ ઉલ્કામુખ દ્વીપ,
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
