________________
सुघा टीका स्था०८ सू० ३५ आहारस्वरूपनिरूपणम्
१२७
एते वीराङ्गदादयो मनोज्ञेऽमनोज्ञे चाहारादौ समवृत्तय इत्याहारस्वरूपमाह - मूलम् - अट्ठविहे आहारे पण्णत्ते, तं जहा- मणुपणे असणे पाणे खाइमे साइमे, अमणुण्णे जाव साइमे ॥ सू० ३५ ॥
छाया - अष्टविध आहारः प्रज्ञप्तः, तद्यथा - मनोज्ञम् अशनं पानं खादिमं स्वादिमम्, अमनोज्ञं यावत् स्वादिमम् ॥ सू० ३५ ॥
टीका- ' अहेि आहारे ' इत्यादि
आहारो मनोज्ञामनोज्ञभेदेन द्विविधः । तत्र प्रत्येकमशनादिभेदेन चतुविंध इत्यष्टावाहारभेदा इति । सू० ३५ ॥
यथाsssरद्रव्याणि रसपरिणामविशिष्टानि मनोज्ञान्यमनोज्ञानि च भवन्ति, तथैव क्षेत्रविशेषा अपि पुद्गलगतवर्णपरिणाम विशेषयत्वेन मनोज्ञा अमनोज्ञाश्व ये वीराङ्गदक आदि मनोज्ञ एवं अमनोज्ञ आहार आदि में समवृत्ति. वाले थे अतः अब सूत्रकार आहारके स्वरूपका कथन करते हैं
" अट्ठविहे आहारे पण्णत्त " इत्यादि ॥
टीकार्थ - - मनोज्ञ और अमनोज्ञके भेद से आहार दो प्रकारका कहा गया है, इनमें अशन आदि के भेद से आहार चार-चार प्रकारका है, इस तरह से आहारका आठ भेद हो जाते हैं ।। सू० ३५ ॥
जिस प्रकार इस परिणाम विशिष्ट आहार द्रव्य, मनोज्ञ और अमनोज्ञ होते हैं उसी तरहसे क्षेत्र विशेष भी पुद्रलगत वर्णरूप परिणाम विशेषवाले होनेसे मनोज्ञ और अमनोज्ञ होते हैं-अतः अब सूत्रकार कृष्णराज नामक अमनोज्ञ क्षेत्र विशेषों की प्ररूपणा करते हैंપૂર્વસૂત્રમાં વીરાંગદક આદિની વાત કરવામાં આવી છે. તે મનેાજ્ઞ અને અમનેાજ્ઞ આહારાદિમાં સમવૃત્તિવાળા હતા. તેથી હવે સૂત્રકાર આહારના स्वइचतु प्रयन रे छे - " अट्ठविहे आहारे पण्णत्ते " इत्यादिटीडार्थ-आडारना भुभ्यमे अार पडे छे - (१) मनोज्ञ भने (२) अमनोज्ञ. મનેાજ્ઞ અમનાર આહારના નીચે પ્રમાણે ચાર-ચાર પ્રકાર પડે છે—અશન, પાન, ખાદ્ય, સ્વાદ્ય. આ રીતે બન્નેના મળીને કુલ આઠ ભેદો થઈ જાય છે. સૂ. ૩પપ્પા જેવી રીતે રસપરિણામ વિશિષ્ટ આહાર દ્રવ્ય મનેાજ્ઞ અને અમને જ્ઞ હાય છે, એજ પ્રમાણે ક્ષેત્રવિશેષા પણ પુદ્ગલગત વરૂપ પરિણામ વિશેષ વાળાં હોવાથી મનેાજ્ઞ અને અમનેાસ હોય છે. તેથી હવે સૂત્રકાર કૃષ્ણરાજિ નામના અમનેાન ક્ષેત્રવિશેષાની પ્રરૂપણા કરે છે—
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
