________________
स्थानाङ्गसूत्रे
महाग्रहाच मनुष्याणां विरवां चोपघातानुग्रह कारिणो बादरवनस्पतीना ग्रुपघातादि कारकत्वेन भवन्तीति बादरवनस्पतीन् अष्टस्थानत्वेनाह-मूलम्-अट्टविहा तणवणस्सइकाइया पण्णत्ता, तं जहा - मूले १, कंदे २, खंधे३, तया४, साले ५ पवाले६ पत्ते ७, पुप्फे ८ ॥ सू०२६ ॥
१०८
छाया -- अष्टविधास्तृण वनस्पतिकायिकाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा - मूलं १ कन्दः २, स्कन्धः ३ त्वक् ४ शाला ५ प्रवालः ६, पत्रम् ७पुष्पम् ८ || सू० २६॥ टीका--' अटूविहा ' इत्यादि-
तृणवनस्पतिकायिकाः =बादरवनस्पतयः अष्टविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथामूलमित्यादि । तत्र - मूलम् = प्रसिद्धम्, कन्दः = स्कन्धस्याधोभागः, स्वः = स्थुडमिति सिद्धम् त्वक्= छल्लो शाला शाखा, मवालोऽङ्कुरः पत्रं पुष्पं च प्रसिद्धमिति ॥ स्रु० २६ ।।
"
मनुष्य और तिर्यञ्चों के उपघात और अनुग्रहकारी ये महाग्रह बादर वनस्पतियों के भी उपघातिकारक होनेसे महाग्रह रूपसे प्रसिद्ध हैं अतः अब सूत्रकार बादर वनस्पतियोंकी अष्ट प्रकारताका कथन करते हैं अविह तणवणस्सइकाइया पण्णत्ता " इत्यादि ।
66
टीकार्थ - तृणरूप बादर वनस्पतिकायिक आठ प्रकारके कहे गये हैं, जैसे - मूल १, कन्द २, स्कन्द ३, त्वक् ४, शाला ५, प्रवाल ६, पत्र ७ और पुष्प ८। तृण वनस्पतिकायिक से यहां पर बादर वनस्पतिकायिक लिये गये हैं, ये मूलादिके भेद से वनस्पतिकायजो आठ प्रकारके कहे गये हैं - उनका तात्पर्य ऐसा है- मूल नाम जड़का है, स्कन्धके अधोभागका नाम
મનુષ્યા અને તિય ચાને ઉપઘાત અને અનુગ્રહકારી એવા મહાગ્રહા બાદર વનસ્પતિકાયિકાને પણ ઉપઘાતિકારક પૂસૂત્ર સાથેના આ પ્રકારના સખ’ધને લીધે હુવે સૂત્રકાર-આદર વનસ્પતિકાના આઠ પ્રકારાનુ નિરૂપણ કરે છે— अठ्ठविह तणवणस्स इकाइया पण्णत्ता " इत्यादि
66
ટીકા-તૃણરૂપ ખાદર વનસ્પતિકાયિકના નીચે પ્રમાણે આઠ પ્રકાર કહ્યા છે— (१) भूण, (२) हुन्छ, (3) २४न्छ, (४) त्वई, (4) शाखा, (६) प्रवास, (७) પત્ર અને (૮) પુષ્પ, અહી તૃણવનસ્પતિકાયિક એટલે માદરવનસ્પતિકાયિક સમજવા જોઈએ. તેના મૂળ આદિ આઠ પ્રકારનું હવે સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે-વનસ્પતિકાયિકને જમીનમાં રહેલે ભાગ મૂળને નામે ઓળખાય છે. થડના અધાભાગને કન્હ કહે છે, થડને સ્કન્ધ કહે છે. છાલને ક્ કહે છે,
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
