________________
सुधा टीका स्था०० सू०५३ द्वन्द्रियजीवनिरूपणम्
७४९
छाया - - द्वीन्द्रियाणां सप्त जातिकुलकोटि योनि प्रमुख शतसहस्राणि प्रज्ञ - तानि ॥ सु० ५२ ॥
टीका--' वेइंदियाणं ' इत्यादि --
द्वीन्द्रियाणां जीवानां सप्त संख्यकानि जाति योनिममुखकुल कोटिशतसह स्राणि - जातौ द्वीन्द्रियजातौ या योनिप्रमुखाः = द्विलक्षसंख्यकद्वीन्द्रियोत्पत्तिस्थानद्वाररूपाः कुलकोट यस्तासां शतसहस्राणि लक्षाणि प्रज्ञप्तानि प्ररूपितानि । अयं भावः - द्वीन्द्रियजातौ या योनयः = द्विलक्षसंख्यकानि उत्पत्तिस्थानानि तत्मभया याः कुलको यस्ताः सप्तलक्षसंख्यका बोध्या इति । एकस्यामपि योनौ अनेककुलानि संभवन्ति, यथा - गोमयरूपायामेकस्यां योनौ विचित्राकाराः कृम्पादय उत्पद्यन्ते । अतः सप्तलक्षसंख्यकाः कुलकोटयो भवन्तीति । ' जोणिपमुह ' इति विशेषणस्य परनिपातः प्राकृतत्वादिति ॥ स० ५२ ॥
द्वीन्द्रियाश्च कर्मपुद्गल चयादिसत्त्वे एव भवन्तीति चयादीनाह-
मूलम् -- जीवा णं सत्ताणनिव्वत्तिए पोग्गले पावकम्मत्ताए चिणिसु वा चिति वा चिणिस्संति वा, तं जहा - नेरइयनिव्यत्तिए जाव देवनिव्यत्तिए । एवं चिणजाव निज्जरा चेव । कूटस्थित पुष्करिणीके जल में द्वीन्द्रिय भी होते हैं, अतः अब सूत्रकार दीन्द्रिय सूत्रका कथन करते हैं
----
टीकार्य - ' वेइंद्रियाणं सन्त जाइ कुलकोडिजोणी ' इत्यादि । सूत्र५२ ॥ टीकार्थ-दो इन्द्रिय जीवोंकी जो दो लाख योनियां कही गई हैं, उनसे उत्पन्न हुई कुलकोटियां उनकी सात लाख कही गईहैं। क्योंकि एकही
योनि में अनेक कुल होते हैं । जैसे गोमयरूप (गोबर) एकही योनि में उत्पत्ति स्थान में विचित्र आकारवाले कृमि आदि उत्पन्न हो जाते हैं । इसलिये दो इन्द्रिय जीवोंकी योनियोंमें कुलकोटि सात लाख कही गई हैं। सूत्र ५२
" बेइंदियाणं सत्त जाइ कुल कोडिजोणी " इत्यादि - (सू ४२ )
ટીકા દ્વીન્દ્રિય જીવાની જે બે લાખ ચેાનીએ કહી છે, તેમાંથી ઉત્પન્ન થયેલી તેમની કુલ-કેટિએ સાત લાખ કહી છે, કારણ કે એક જ ચાનીમાં અનેક કુલ ડાય છે. જેમ કે ગેમય રૂપ એક જ ચાનીમાં–ઉત્પત્તિ સ્થાનમાં—વિચિત્ર આકારવાળા કૃમિ આદિ ઉત્પન્ન થઈ જાય છે. તેથી દ્વીન્દ્રિય જીવેાની ચેનીમાં કુલકેટ સાત લાખ કહી છે. ।। સૂ. પર ૫
श्री स्थानांग सूत्र : ०४
