________________
सुघाटीका स्था०७ सू० २० दुष्षमसुषमपरिज्ञाननिरूपणम्
व्यामतुल्यानि-तिर्यम्बाहुद्यप्रसारणपमाणानि चतुर्हस्तप्रमाणानीत्यर्थः । तथा-प्रत्येकचातुरन्तचकवतिनो राज्ञः सेनापतिरत्नादीनि सप्त पञ्चेन्द्रियरत्नानि बोध्यानि । तत्र-सेनापतिः = सेनानायकः, गाथापतिः = कोष्ठागारनियुक्तः, वकिा रथकारः, पुरोहितः शान्तिकर्मकर्ता । एतेषु चतुर्दशसु रत्नेषु प्रत्येक यक्षसहस्राधिष्ठितं बोध्यमिति ॥ सू० १९ ॥
मूलम् -सत्तहिं ठाणेहिं ओगाढं दुस्तमं जाणेजा, तं जहा-अकाले वरिसइ १, काले ण परिसइ २, असाह पुजति ३, साह न पुजंति ४, गुरुहिं जणो मिच्छं पडिवन्नो ५, मणो. दुहिया ६, वइदहिया ७। सत्तेहि ठाणेहि ओगाढं सुसम जाणेजा, तं जहा अकाले न परिसइ १, काले परिसइ २ अलाह ण पुनंति ३ साह पुनति ४, गुरूहिं जणो सम्म पडिवन्नो ५, मणोसुहिया ६ वई सुहिया ७ ॥ सू० २० ॥
चक्र, छत्र, एवं दण्ड ये तीन रत्न चार होय प्रमाणवाले हैं। तिर्यग फैलाये हुए जो दोनों हाथ है, उनका नाम व्याम है। चर्मरत्न दो हाथ प्रमाण लम्बा है । एवं ३२ अंगुल को तलवार है। चार अंगुलका मणिरत्न है। इसकी चौड़ाई दो अंगुलकी है । काकिणी रत्न भी चार अंगुलका ही है। सेनापति १-सेनानायक, गाथापति-कोष्ठागारका अधिकारी वर्द्धकि-सारथी-रथकार, पुरोहित-शान्ति कर्मकर्ता स्त्रीरत्न ५, अश्वरत्न ६ हस्तिरत्न सात ये सात रत्न पंचेन्द्रिय रत्न हैं । इन१४ रत्नोंमें से प्रत्येक रत्न एक-एक हजार यक्षसे अधिष्ठित होते हैं ।।सू.१९॥ - ચક છત્ર અને દંડ, આ ત્રણ રને ચાર હાથ પ્રમાણુવાળાં છે. તિર્યંગ ફેલાયેલા અને હાથે છે તેમનું નામ વ્યામ છે. ચર્મરત્નની લંબાઈ બે હાથ પ્રમાણુ કહી છે, તલવાર (અસિરત્ન) લંબાઈ ૩૨ આંગળ પ્રમાણ છે. મણિરત્ન ચાર અંગુલ પ્રમાણુ, અને કાકિણી રત્ન પણ ચાર અંગુલ પ્રમાણે માપનું હોય છે. ચતુરન્ત ચક્રવર્તીના સાત પચેન્દ્રિય રત્નો નીચે પ્રમાણે होय -(१) सेनापति, (२) पति-रिने। माघारी, (3) सारथी-- २५४२, (४) पुडित, (५) श्रीरत्न, (६) २५३२ सने (७) स्तिन.
આ પ્રકારના કુલ ૧૪ રતન ચકવતી પાસે હોય છે. આ પ્રત્યેક રત્ન એક-એક હજાર ય વડે અધિષ્ઠિત હોય છે. સૂ. ૧૯
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
