________________
__स्थानाङ्गसूत्रे रत्नम् ५, मणिरत्नम् ६, काकिणीरत्नम् ७। एकैकस्य खलु राज्ञश्चातुरत्नचक्रवर्तिनः सप्त पञ्चेन्द्रियरत्नानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-सेनापतिरत्नम् १, गाथापतिरत्नम् २, वर्द्धकिरत्नम् ३, पुरोहितरत्नम् ४, स्त्रीरत्नम् ५, अशरत्नम् ६ हस्तिरत्नम् ७ ॥सू० १९ ॥
टीका-'एगमेगस्स णं इत्यादि
एकैकस्य-चातुरन्त चक्रवर्तिनो राज्ञः सप्तसंख्यकानि एकेन्द्रियरत्नानि पृथिवीपरिणामरूपाणि रत्नामि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-चक्ररत्नम्-इत्यादि । रत्नत्यं चेषां स्वस्वजातावुत्कृष्टत्वात् । तदुक्तम्___ " रत्नं निगद्यते तच्च जातौ जातौ यदुत्कृष्टम् " इति । एकेन्द्रियरत्नादीनां प्रमाणं त्येवमुक्तं, तथाहि
" चकं छतं दंडो, तिनिवि एयाई वामतुल्लाई। चम्मं दुहत्थदीह, बतीसं अंगुलाई असी ॥ १ ॥ चउरंगुलो मणी पुण, तस्सद्ध चेव होइ वित्पिण्णो ।
चउरंगुलप्पमाणा, सुवन्नवरकागणी नेया ॥२॥" छाया-चक्रं छत्रं दण्डः त्रीण्यप्येतानि व्यामतुल्यानि ।
चर्म द्विहस्त दीर्घ द्वात्रिंशदालानि असिः ॥ १ ॥ चतुरझुलो मणिः पुनस्तस्यादचैव भवति विस्तीर्णः ।
चतुरङ्गुलममाणा सुवर्णवरकाकिणी ज्ञेया ॥ २ ॥ इति । हैं-जैसे-चक्ररत्न १, छत्ररत्न २, चर्मरत्न ३, दण्डरत्न ४, असिरत्न ५, मणिरत्न ६, और काकिणी रत्न ७ ये सब पृथिवीके परिणाम रूप हैं, एवं इन्हें अपनी २ जाति में उत्कृष्ट होनेके कारण रत्न कहा गया है कहा भी है- रत्नं निगद्यते तत्" इत्यादि।
एकेन्द्रिय रत्नादिकोंका प्रमाण ऐसा कहा गया है
"चकं छत्तं दंडो" इत्यादि । सात मेन्द्रिय रत्नन नाम प्रभाए छ-(१) यत्न, (२) छत्रन, (3) यमरत्न, (४) ६२रन, (५) मसि२न, (९) माशुन भने (७) utsel. રત્ન. આ સાતે રને પૃથ્વીના પરિણામ રૂપ હેવાથી તથા પિત પિતાની જાતિમાં સર્વોત્તમ હોવાથી તેમને રત્ન રૂપ કહેવામાં આવેલ છે. કહ્યું પણ छ -" रत्न निगद्यते तत्" इत्याहि.
मेन्द्रिय २त्नागिनु प्रमाण नीय प्रमाणे ४ह्यु छ-" चक्कं उत्तं दंडो" त्या
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
