________________
सुघाटीका स्था० ७ सू० १४ सप्तस्वरनिरूपणम् रिमितपदबद्धम्-मृदुना कोमलेन स्वरेण यद्गीयते तद् मृदुकम् , यत्र अक्षरेषु घोलनया संवरन् स्वरो रगतीव तद् घोलनाबहुलं रिभितम् , पदबद्धम् पदैः= गेयपदैः बद्धम्-विशिष्टरचनया रचितम् पदत्रयस्य कर्मधारयः । तथा च-समतालमत्युत्क्षेपम्-तालः हस्तताल समुत्थः शब्दः, प्रत्युत्क्षेपः-मृदङ्गकोस्यादीनां गौतोपकारकाणां ध्वनिः, नर्तकी पद प्रक्षेपलक्षणो वा, समौ तालप्रत्युत्क्षेपौ यत्र तत् । तथा-सप्तस्वरसीमरम्-सप्तस्वराः सीभरन्ति-अक्षरादिमिः समा भवन्ति यत्र तत् । एवंविधं यद् गीतं गीयते तदेव सुगीतं भवति । इत्थं च उरकण्ठशिरोविशुद्धत्वादयोऽपि गीतगुणा बोध्याः ॥' सप्तस्वरसीभरम्' इत्युक्तम्, तत्र सप्तस्वराः अन्यत्र अनुना प्रकारेणोक्ताः, तथाहि
" अक्स्वरसमं १ पदसमं २ तालसमं ३ लयसमं च गहसमं ५ ।
नीससिओससियसमं ६ संचार समं ७ सरा सत्त ॥ १॥" । पदपद्धम्" जो गाना कोमल स्वरसे गाया जाता है, वह मृदुक है, जहाँ अक्षरों में घोलनासे संचार करता हुआ स्वर खेलता जैसा प्रतीत होता है, वह घोलना बहुल गीत रिभित है, जो विशिष्ट रचनावाले गेय पदोंसे बद्ध होता है, वह गेय पदबद्ध है, जिस गेयमें हस्त तालसे समुत्थ शब्दरूप ताल एवं गीतोपकारक मृदङ्ग कांसी आदिकोंको ध्वनिरूप प्रत्युत्क्षेप अथवा नर्तकीका पद प्रक्षेपरूप प्रत्युत्क्षेप समान होते हैं वह गेय समनाल प्रत्युत्क्षेप है, जिस गेयमें अक्षरादिकों के साथ सात स्वर सम होते हैं-वह गेय सप्तस्वर सीभर है। इस प्रकारसे ये गीतके उरः विशुद्ध आदि गुण होते हैं ॥२५॥
“ मृदुकरिमितपदबद्धम् ॥ २ ॥यन मा सूरे आपाय छ तर म કહે છે. જ્યારે અક્ષરો ઘુંટાવાને કારણે સૂર જાણે કે કીડા કરતો હોય એવું લાગે છે, તે ગીતને રિભિત ગીત કહે છે. જે ગીત વિશિષ્ટ રચનાવાળા ગેય પદે વડે બદ્ધ હોય છે તે ગીતને પદબદ્ધ કહે છે. જે ગીતમાં હાથને તાલ ગીતે પકારક મૃદંગ, કાંસી આદિન નિ રૂપ પ્રત્યક્ષેપ અથવા નર્તકીના પદપ્રક્ષેપ રૂપ પ્રત્યક્ષેપ સમાન હોય છે, તે ગેયને સમતાલ પ્રત્યક્ષેપ કહે છે. જે ગેયમાં (ગીતમાં) અક્ષરાદિની સાથે સાત સ્વર સમ હોય છે, તે गेयने ' स४२५२सीम२' ४ छे.
આ પ્રકારના ગુણવાળું જે ગીત ગવાય છે તેને જ સુગીત કહે છે, આ પ્રકારના ગીતના ઉરવિશુદ્ધિ આદિ ગુણો કહ્યા છે.
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
