________________
-
-
सुघाटीका स्था० ७ सू० १३ सप्तविधमूलनयनिरूपणम् भिनयचनांश्च शब्दान् एकत्वेन न मनुते, लिङ्गवचनभेदादेव-स्त्रीपुरुषवत् , कुटा वृक्ष इत्यादिवत् । तथा-'घटः कुटः कुम्भः' इति स्वपर्यायवाचकशब्दयाच्यमेकमेवमनुते । तदुक्तम्
"तं चिय रिउमुत्तमयं, पच्चुप्पन्नं विसेसियतरं सो।
इच्छइ भायघडंचिय, जं न उ नामादओ तिन्नि ॥ १॥" छाया-तदेव ऋजुसूत्रमतं प्रत्युत्पन्न विशेषिततरं सः।
इच्छति भावघटमेव यत् न तु नामादींस्त्रीन् ॥ १॥ इति । इति पञ्चमो नयः ५। नय की है, तथा-" तटः तटी, तटम् " इन शब्दों का यह नय एक अर्थ है ऐसा नहीं मानता है, किन्तु एक ही लिङ्गवाले पर्यायवाची शब्दों का एक अर्थ है ऐसा मानता है, भिन्न लिङ्गवाले पर्यायवाची शब्दों का अर्थ भिन्न २ है ऐसा मानता है, तथा एक लिङ्गवाले पर्यायबाची शब्द यदि भिन्न २ विभक्ति वाले हैं तो इनका भी अर्थ भिन्न २ है, किन्तु यदि वे समानपचन वाले हैं तो इनका अर्थ एक है ऐसा कथन इस नय का है, तात्पर्य इस कथन का ऐसा है-कि भिन्न लिङ्ग. वाले, भित्र वचन वाले जो शब्द है, उनका तो अर्थ भिन्न है, और जो शब्द समान लिङ्गयाले और समान बचनयाले है उनका अर्थ एक है, स्त्री पुरुष शब्दों में लिङ्ग भेद से भिन्नता है और “ कुटा वृक्षः" इन में वचन भेद से भिन्नता है, परन्तु घटः कुंभा, कुटः" इन में
तथा-" तटः तटी, तटम् " A १५ भु! age लिया! होना એક જ અર્થ થાય છે, એવું આ નય માનતો નથી, પરંતુ આ નય એવું માને છે કે એક જ લિંગવાળા પર્યાયવાચી શબ્દને એક જ અર્થ થાય છે, અને જુદાં જુદાં લિંગવાળા પર્યાયવાચી શબ્દોને જુદે જુદે અર્થ થાય છે. વળી આ નય એવું માને છે કે એક જ લિંગવાળા પર્યાયવાચી શબ્દ જે જુદી જુદી વિભક્તિવાળા હય, તે તેમને અર્થ જુદે જુદે થાય છે, પરંતુ જો તેઓ સમાન વચનવાળા હોય, તે તેમને અર્થ એક જ થાય છે. આ કથનને ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે –
જુદા જુદા લિંગવાળા અને જુદા જુદા વચનવાળા જે શબ્દો છે તેમને અર્થ તો જુદે જુદે જ થાય છે, પરંતુ સમાન લિંગવાળા અને સમાન વચનવાળા શબ્દોને અર્થ સમાન જ થાય છે. “સ્ત્રી અને પુરુષ ” આ બે शम्मा गहने हो भिन्नता छ, ५२न्तु “ घटः, कुंभः, कुटः " 20 ત્રણે પદો સમાન લિંગવાળા અને સમાન વચનવાળા હોવાથી તેમના અર્થમાં
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
