________________
सुघाटीका स्था० ७ सू० १३ सप्तविधमूलनयनिरूपणम् ब्राणां बहुतरत्वेनाम्रयाटिकेति व्यवहारो भवति । यथा भ्रमरादीनां पञ्चवर्णात्म कत्वेऽपि कृष्णवर्णस्य बहुतरत्यात्तेनैव तत्र व्यवहारो भवति । अत-एवायं नया बहुतरपक्षपाती, तदतिरिक्तांस्तु सतोऽपि मुश्चति । तदुक्तम्" बहुतरओत्ति य तं चियं, गमेइ संते वि सेसए मुयइ ।
संवयहारपरतया, वयहारो लोगमिच्छंतो ॥ १॥" छाया-बहुतरक इति च तमेव गमयति सतोऽपि शेषकान् मुश्चति ?
संव्यवहारपरतया व्यवहारो लोकमिच्छन् ॥ १ ॥ इति तृतीयो नयः ३। तथा-अजुमूत्रः-ऋजु अतीतानागतकालपरित्यागाद् वर्तमान वस्तु सूत्रयति-गमयतीति ऋजुमूत्रः । अत्रेदं बोध्यम्-अतीतानागतकालिकवस्तूनां योऽ. भी यदि उसमें आम्र के वृक्ष अधिक हैं तो वह याटिका उन आम्र वृक्षों की अधिकता को लेकर " आम्रवाटिका" इस रूप से व्यवहृत होने लगती है, तथा जैसे भ्रमर आदिकों में पांचों वर्गों का सद्भाय पाया जाता है, परन्तु कृष्ण वर्ण की इसमें प्रचुरता रहती है तो लोग " भ्रमर काला है" इस रूप से उसे व्यवहृत करते है, इसी प्रकार से यह व्यवहारनय भी बहुतर में पक्षपात वाला होता है, बहुतर से अतिरिक्तों को होने पर भी छोड़ देता है-कहा भी है
" बहुतर ओत्तियतं चिय" इत्यादि ।
अजुसूत्रनय-अतीत और अनागत काल को छोड़कर जो केवल वर्तमान क्षणालिङ्गित वस्तु का प्रतिपादन करता है उसे कहता है-वह नय ऋजुसूत्रनय है, अतीत अनागतकाल सम्बन्धी वस्तु की मान्यता ઘણું જ હોય તે તે ઉપવનને “આમ્રવાટિકા ' કહેવામાં આવે છે. આમવૃક્ષોની અધિકતાને કારણે આ પ્રકારને લેકવ્યવહાર ચાલે છે. વળી ભ્રમર આદિકમાં પાંચ વર્ણોને સદ્ભાવ હોવા છતાં તેમાં કૃષ્ણવર્ણની પ્રચુરતા હેવાને કારણે લોકો કહે છે કે “ભ્રમરને રંગ કાળો છે. ” આ પ્રકારે આ વ્યવહાર નય બહુતરને (અધિકતરને) પક્ષપાતી હોય છે. બહુતર સિવાથનાને સદૂભાવ હોવા છતાં પણ આ નય તેમની ગણના કરતું નથી.
४ ५ छ ? " बहुतरओत्तिय तं चिय" त्या:
* सूत्रनय~-नय मतीत (भूतविन) भने मन (विष्य) કાળની વસ્તુનું પ્રતિપાદન કરતું નથી, પરંતુ માત્ર વર્તમાનકાલિન વસ્તુનું જ પ્રતિપાદન કરે છે. અતીત અને અનાગતકાળ સંબંધી વસ્તુની જે માન્યતા
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
