________________
स्थानाङ्गसूत्रे यथा-विश्वमेकं सत् अविशेषादिति । तथा-द्रव्यत्वादीन्यवान्तरसामान्यानि मन्त्रानस्तदेषु गनिमीलिकामवलम्बमानोऽपरसंग्रहः, यथा-धर्माधर्माकाश. कालपुद्गल जीवद्रव्याणामैक्पं द्रव्यत्वाभेदादिति । इति द्वितीयो नयः २।
तथा-व्यवहारः-व्यवहरणं, व्यवहरतीति वा व्यवहारः, व्यवहियते अपल. प्यते सामान्यमनेनेति वा व्यवहारः, विशेषान् वा आश्रित्य व्यवहारषरो नयो व्यवहारः । तदुक्तम्" ववहरणं चवहरए, स तेण ववहीरए व सामन्नं ।
ववहारपरो य जओ, विसेसओ तेग बहारो ॥१॥" छाया-उपयहरणं व्यवहरते स तेन पचहियते वा सामान्यम् ।
व्यवहारपरश्च यतो विशेषतस्तेन व्यवहारः ॥ १ ॥ इति । परसंग्रह नप है, जैसे-सत् की अविशेषता से यह विश्व एक सत्ता रूप है ऐसा कथन तथा-जो संग्रह-द्रव्यत्य आदि अवान्तर सामान्यों को मानता हुआ उनके भेदों में गजनि नीलिका-उपेक्षा भाव रखता है उन्हें गौण करता है वह अपर संग्रहनय है, जैसे-द्रव्यत्व रूप अवा न्तर सामान्य की अविशेषता से-अभेद से धर्म, अधर्म, आकाश, काल पुगल और जीय इन सब में एकता है ऐसा कथन करना. २ संग्रहनय के विषयभूत सामान्य में भेद का कथन करने वाला जो नय है वह अथवा सामान्य का अपलाप करनेवाला जो नय है वह व्यवहार नय है, अथवा-विशेषों को लेकर वस्तु को व्यवहारपथ में लाने वाला जो नथ है-यह व्यवहार नय है कहा भी है
" चवहरणं वचहरए' इत्यादि ।
જે સંગ્રહનય દ્રવ્ય આદિ અવાક્તર સામાન્યને માનતો થકે તેમના ભેદમાં ગજનિમીલિકાભાવ (ઉપેક્ષા ભાવ) રાખે છે, તેમને ગૌણ માને છે, તે સંગ્રહનયને અપર સંગ્રહનય કહે છે. જેમકે-“અભેદની અપેક્ષાએ ધર્મ, અધર્મ, આકાશ, કાળ, પુદ્ગલ અને જીવ એ બધામાં એકતા છે,” આ પ્રકારનું કથન સંગ્રહનયના વિષયભૂત સામાન્યમાં ભેદનું કથન કરનારે જે નય છે તેને વ્યવહારનય કરે છે. અથવા સામાન્યને અપલાપ કરનાર જે નય છે તેને વ્યવહારનય કહે છે અથવા વિશેનો આધાર લઈને વસ્તુને વ્યવહારપથમાં લાવનાર જે નય છે તેને વ્યવહારનય કહે છે.
ह्यु पश्य "वपहरणं ववहरए " त्या:
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
