________________
स्थानाङ्गसूत्रे
छाया-सप्तविधो योनिसंग्रहः प्रज्ञप्तः, तद्यथा-अण्डजाः १ पोतजाः २ जरायुजाः ३ रसजाः ४ संस्वेदिमाः ५ संमूच्छिमाः ६ उद्भिज्जाः ७ । अण्डजाः सप्तगतिकाः सप्तागतिकाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-अण्डेषु अण्डजेषु उत्पद्यमानः अण्डजेभ्यो वा पोतजेभ्यो वा यावत् उद्भिज्जेभ्यो वा उत्पद्येत । स एवं खलु सः अण्डनः अण्डजत्वं विप्रजहत् अण्डजतया वा पोतजतया वा यावत् उद्भिज्जतया वा गच्छेत् । पोतजाः सप्तगतिकाः सप्तागतिकाः । एवमेव सप्तानां गत्यागती भणितव्ये यावत् उद्भिज्जा इति ।। सू० ३॥
टीका-'सत्तविहे जोणिसंगहे ' इत्यादि ।
योनिसंग्रहः-योनिभिः उत्पत्तिस्थानविशेषैः संग्रहः-जीवानां समूहः, सप्तविधः प्रज्ञप्तः, तद्यथा-अण्डजाः-अण्डे-पक्ष्यादि प्रादुर्भावककोषे जायन्ते-उपप. धन्ते इत्यण्डजाः-पक्षिसादयः १, पोतनाः-पोताएव जाताः पोतजाः-न जराग्वादिना वेष्टिताः पूर्णावयवा योनिनिर्गतमात्रा एव परिस्पन्दादिसामोपेताः पादन करते हैं-'सत्तविहे जोणिसंगहे पण्णत्ते' इत्यादि । सू० ३ ।
टीकार्थ-उत्पत्ति स्थानरूप योनि विशेषोंको लेकर जीवोका समूह सात प्रकारका कहा गया है-जैसे-अण्डज १ पोतज २, जरायुज ३, रसज ४, संस्वेदिम ५, समूच्छिम६, और उद्भिद७, पक्षि आदि जिसमें उत्पन्न होते हैं, ऐसे कोषका नाम अण्डा है, इस अण्डे से जो पैदा होते हैं वे अण्डज हैं, ऐसे वे अण्डज पक्षी सर्प आदि हैं । १ । - जो उत्पत्तिके समय जरायु आदिसे वेष्टित नहीं होते हैं, पूर्ण अवय. वाले होतेहै, और योनिसे निकलतेही परिस्पन्द (चलन) आदि सामर्थ्यદ્વારા સૂત્રકાર છમાં સતવિધતાનું હવે પ્રતિપાદન કરે છે.
" सत्तविहे जोणीसंगहे पण्णत्ते" त्या
ઉત્પત્તિ સ્થાનરૂપ નિવિશેની અપેક્ષાએ જીવોને સમૂહ સાત પ્રકારને કહ્યો છે. તે સાત પ્રકારે નીચે પ્રમાણે છે–૧) અંડજ (૨) પોતજ (3) रायु, (४) २३४, (५) सहिभ, (६) स भू भ माने (७) Mिore
(૧) પક્ષી આદિ જેમાં ઉત્પન્ન થાય છે એવા કોષનું નામ ઇંડું છે. આ ઇંડામાંથી પેદા થતા જીવને અંડજ કહે છે. એવા પક્ષી, સપ આદિને अ । डेम भाव .
() જે છ ઉત્પત્તિના સમયે જરાય આદિ વડે વેષ્ટિત હતાં નથી, પૂર્ણ અવયવાળાં હોય છે અને નિમાંથી બહાર આવતાની સાથે જ પરિ. સ્પન્દન આદિ સામર્થ્યવાળાં હોય છે, તેમને પિત જ કહે છે. અથવા વસ્ત્રને
श्री. स्थानांग सूत्र :०४