________________
स्थानाङ्गसूत्रे
-
ष्ठितः-तनुपातधनवातलक्षणे वाते व्यवस्थित उदधिः घनोदधिः २। उदधिपतिष्ठिता-बनोदधौ व्यवस्थिता पृथिवी-रत्नप्रभादिका ! यद्यपि ईपत्प्राग्भारा पृथिवी आकाशप्रतिष्ठिता, अन्याश्चापि विमानपर्वतादि पृथिव्य आकाशादिप्रतिष्ठिता नतूदधिप्रतिष्ठिताः, एवं च " उदधिपतिष्ठिता पृथिवी " इति न वक्तव्यं, रत्नप्रभादीनां वाहुल्यात् उदधिप्रतिष्ठितत्वेन पृथिवी उक्तेति बोध्यम् । ३ । तथा-पृथिवीप्रतिष्ठिताः त्रसाः स्थावराः प्राणाः-तत्र प्रसाः प्राणाःद्वीन्द्रियादयः पाणिनः पृथिवीमतिष्ठिताः पृथिव्यां व्यवस्थिताः । आकाशादिप्रतिष्ठितः पर्वतविमानादिः पृथिवीनामपि पृथिवीत्वात्तत्रप्रतिष्ठिताः सा जीवा अपि पृथिवीप्र. तिष्ठिता एव बोध्याः । तद्गतदेवादित्रसजीवानामविवक्षा वा बोध्या । तथाघनचात ये दोनों बात गर्मित हैं। वात प्रतिष्ठित उदधि २, उदधि प्रतिष्ठित पृथिवी-घनोदधि में प्रतिष्ठित-व्यवस्थित रत्नप्रभा आदि पृथियो यद्यपि ईषत्प्रारभारा पृथिवी आकाश प्रतिष्ठित है, तथा और भी विमान पर्वत आदि रूप पृथिवियां आकाश आदिमें प्रतिष्ठित हैं, उदधिमें प्रतिष्ठित नहीं हैं, फिर भी यहां "उदधि प्रतिष्ठिता पृथिवी" ऐसा जो कहा गया है, वह रत्नप्रभा आदिकोंकी बहुलता लेकर कहा गया है, क्योंकि ये पृथिवियां तो उदधि प्रतिष्ठित हैं, ही ३ पृथिवी प्रतिष्ठित त्रस स्थावर जीय (द्वीन्द्रियादिक जीव पृथिवी पर प्रतिष्ठित व्यवस्थित) है। आकाश आदिमें प्रतिष्ठित पर्वन विमान
आदि रूप पृथिवियोंमें भी पृथिवीत्व सामान्य होने के कारण उनमें प्रतिष्ठित त्रस जीव भी पृथिवी प्रतिष्ठितही जानना चाहिये अथवा-विमान છે. (૨) વાત પ્રતિષ્ઠિત ઉદધિ-તનુવાત ઘનવાત રૂપ વાતમાં વ્યવસ્થિત ઉદધિ सटले धनाधि (3) धि प्रतिष्ठित पृथ्वी --धनाधिमा प्रतिष्ठित ( ०44. સ્થિત) રત્નપ્રભા આદિ પૃથ્વી. જો કે ઈષ પ્રશ્નારા પૃથ્વી આકાશપ્રતિષ્ઠિત છે અને વિમાન, પર્વત આદિ રૂપ બીજી પૃથ્વીએ પણ આકાશ આદિમાં प्रतिष्ठित (व्यवस्थित)छ, धिमा प्रतिष्ठित नथी, छतi ५४ साडी. “ अवधि પ્રતિષ્ઠિત પૃથ્વી” આ પ્રકારનું જે કથન કરવામાં આવ્યું છે તે રત્નપ્રભા આદિ પૃથ્વીઓની બહુલતાને લીધે કરવામાં આવ્યું છે, કારણ કે તે પૃથ્વીએ તે ઉદધિ પ્રતિષ્ઠિત જ છે. (૪) પૃથ્વી પ્રતિષ્ઠિત ત્રસ સ્થાવર જીવ--કારણ કે હીન્દ્રિયાદિક જો પૃથ્વી પર જ વ્યવસ્થિત હોય છે. આકાશ આદિમાં પ્રતિષ્ઠિત પર્વત, વિમાન આદિ રૂપ પૃથ્વીઓમાં પણ પૃથ્વીત્વ સામાન્ય હેવાને કારણે તેમાં પ્રતિષ્ઠિત (રહેલા ) ત્રસ જીવો પણ પૃથ્વી પ્રતિષ્ઠિત જ
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
