________________
सुघा टीका स्था०५ उ०३ सू०३६ क्षेत्रभूतचमस्वचादिनिरूपणम् २८९ ___ छाया--जीवाः खलु पश्चस्थाननिर्वतितान् पुद्गलान् पापकर्मतया अचिन्धन चा, चिन्वन्ति या चेष्यन्ति या, तद्यथा-एकेन्द्रियनिर्वतितान् यावत् पश्चेन्द्रिय नितितान् । एवं-चय उपचयो बन्धः उदीरो वेदस्तथा निर्जरा चैव । पञ्चपदेशिकाः स्कन्धाः अनन्ताः प्रज्ञप्ताः। पञ्चपदेशावगाढाः पुद्गलाः अनन्ताः प्रज्ञप्ताः यावत् पश्चगणरक्षाः पुद्गला अनन्ताः प्रज्ञप्ताः ॥ सू० ३६ ॥
|| पञ्चमस्थानस्य तृतीय उद्देशः॥
॥ पञ्चमं स्थानं समाप्तम् ।। प्राणियों में जो नक्षत्रादि देवता रूपता होती है, वह कर्मपुद्गलचय आदिके होने परही होती है अतः अब सूत्रकार चय आदिका कथन करते हैं 'जीवाणं पंचट्ठाणनिव्यत्तिए' इत्यादि सू० ३६ ॥
जीयोंने पांच स्थानोंसे निर्तित हुए पुद्गलोंका पापकर्म रूपसे चयन (उपार्जन) किया है, वर्तमानमें वे उनका चयन करते हैं, और आगे भी वे उनका चयन करेगे ये पांच स्थान इस प्रकारसे हैं-एकेन्द्रियरूप स्थान १ यावत् पश्चेन्द्रियरूप स्थान इसी तरहका कथक चय, उपचय, बन्ध, उदीरणा, वेद तथा निर्जराके सम्बन्धमें भी जानना चाहिये।
पांच प्रदेशोंवाले पुद्गल स्कन्ध अनन्त कहे गये हैं। पांच प्रदेशोंमें अवगाढ हुए पुद्गल स्कन्ध अनन्त कहे गये हैं । यावत् पांच गुण रूक्षवाले पुद्गल स्कन्ध अनन्त कहे गये हैं ?
છમાં જે નક્ષત્રાદિ દેવતારૂપતા હોય છે તે કર્મ પુલને ચય આદિ થવાથી જ થાય છે. તેથી હવે સૂત્રકાર ચય આદિનું કથન કરે છે..
“जीवाणं पंचढाणनिव्वत्तिए " त्या
જીએ પાંચ સ્થાનેમાંથી નિવર્તિત થયેલાં પુદ્ગલેને પાપકર્મ રૂપે ચય કર્યો છે–ઉપાર્જન કર્યું છે, વર્તમાન કાળે પણ તેઓ તેમને ચય કરે છે અને ભવિષ્યમાં પણ તેઓ તેમને ચય કરશે. તે પાંચ સ્થાને નીચે प्रमाणे छ-(१) मेन्द्रिय ३५ स्थान, (२) बीन्द्रिय ३५, (3) श्रीन्द्रिय ३५, (૪) ચતુરિન્દ્રિય રૂ૫ અને (૫) પંચેન્દ્રિય રૂપ સ્થાન. એ જ પ્રકારનું કથન ઉપચય, બન્ય, ઉદીરણા, વેદન તથા નિર્જરા વિષે પણ સમજયું.
પાંચ પ્રદેશવાળા પુદ્ગલસ્કન્ય અનંત કહ્યા છે, પાંચ પ્રદેશમાં અવગાહિત થયેલા પુદ્ગલસ્કન્ધ અનન્ત કહ્યા છે, (યાવતું), પાંચ ગણું રક્ષતાવાળાં પુલ
स्था०-३७
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
