________________
सुघा टीका स्था. ५३ ३ १० छा स्थ केवलिनोरज्ञेयज्ञेय पदार्थनिरूपणम्
२२३
"
तु धर्मास्तिकायादीन् जानात्येवेति अत्रेदं बोध्यम् - अवधिज्ञानी मनःपर्यवज्ञानी च यद्यपि छद्यस्थ एव तथापि स नेह विवक्षितः धर्मास्तिकायादीनां चतुर्णां साक्षात्कारेण ज्ञानाभावेऽपि परमाणुपुद्गलस्य साक्षात्कारेण ज्ञानात् । ननु सर्वभावेन इत्यस्य सर्वपर्ययेण इत्यर्थः एवं च अवधिज्ञानी मन:पर्ययज्ञानी च सर्वपर्यायेण परमाणुपुद्गलं न जानातीति छद्यस्थपदेन अवधिमनः पर्ययज्ञानिनोरपि ग्रहणे है, श्रुतज्ञानकी सहायता से ही जानता है, तात्पर्य ऐसा है - यद्यपि अबविज्ञानी मनः पर्ययज्ञानी छद्मस्थही हैं, परन्तु यहां उनकी विवक्षा नहीं हुई है, क्योंकि वे परमाणु पुद्गलको तो सोक्षात् रूपसे जानते हैं, भलेही वे धर्मास्तिकायादिक चारको साक्षात् रूपसे नहीं जानते ।
शंका- " सर्वभाव " इस पदका अर्थ है, सर्वपर्यायसे अतः अब विज्ञानी एवं मनः पर्ययज्ञानी जो जीव है, वह सर्वभावसे सर्वपर्यायसे परमाणुपुलको जानता नहीं है, इसलिये छद्मस्थ पदसे अवधिज्ञानी और मन:पर्ययज्ञानी इनका भी ग्रहण कर लिया जाये तो क्या हानि है ?
उत्तर- " सर्वभावेन " इस पदका अर्थ यदि “ सर्व पर्याय: " ऐसा माना जाय और ऐसा मानकर यह कहा जायकि अशरीर पतिषद्ध जीवको छद्मस्थ सर्व पर्यायरूपसे साक्षात् नहीं जानता है, साक्षात् नहीं देखता है, तो इसका भाव ऐसा होता है, कि वह शरीर प्रतिबद्ध જાણે છે. આ કથનનું તાત્પર્ય એવુ છે કે અધિજ્ઞાની અને મન:પર્યં યજ્ઞાની છદ્મસ્થ જ છે, છતાં પણ અહીં તેમની વિવક્ષા થઈ નથી કારણ કે તેમે પરમાણુ પુદ્ગલને તે સાક્ષાત્ રૂપે જાણે જ છે, ભલે તેએ ધર્માસ્તિકાય આદિ ચારને સાક્ષાત્ રૂપે જાણુતા નથી
श|--" सर्वलाप " मा पहना अर्थ ' सर्व पर्यायनी अपेक्षाये ' थाय છે. તેથી અવિધજ્ઞાની અને મન:પર્યંયજ્ઞાની જે જીવા છે, તેએ સભાવે, સપર્યાયની અપેક્ષાએ—પરમાણુ પુદ્ગલને જાગ્રુતા નથી, એવુ સિદ્ધ થાય છે. તે પછી છદ્મસ્થ પદ વડે અવધિજ્ઞાની અને મનઃપયજ્ઞાનીને પણ ગ્રહણ કરવામાં શા વાંધે છે ?
उत्तर—“ सर्वभावेन ” या पहने। अर्थले " सर्व पर्याय ३पे" भानવામાં આવે, તે અને એ પ્રકારનેા અર્થ માનીને જો એવુ કહેવામાં આવે કે “ અશરીર પ્રતિબદ્ધ જીવને છદ્મસ્થ સ` પર્યાય રૂપે સાક્ષાત્ જાણતા નથી અને સાક્ષાત્ દેખતા નથી, ” તેા તેના દ્વારા એવા ભાવ પ્રકટ થાય છે
श्री स्थानांग सूत्र : ०४
