________________
सुघाटीका स्था०५ उ०३ ०५ विशेषतो सचेतनस्य निरूपणम्
१९९
-
तथा - कुदृष्टि संस्तवादिना यो दर्शनं निस्सारं करोति स दर्शनपुलाकः २। तथामूलोत्तरगुणान् यः प्रतिसेवते स चरणपुलाकः ३ । यः साधूनां यलिङ्गं ततोऽधिकलिङ्गं गृह्णाति स लिङ्गपुलाकः । यस्तु किंचित् प्रमाद्यति मनसा वा अकल्प्यं गृह्णाति स यथासूक्ष्मपुलाको नाम पुलाकस्य पञ्चमो भेद: ५। लब्धिपुलाकश्च एकविध एवेति स नात्र विवक्षित इति । तथा शरीरवकुशोपकरणच कुशभेदद्वय विशिष्टो बकुशोऽपि आयोगबकुशादिभेदेन पञ्चविधः । तत्र - यः शरीरविभूषामुपकरणविभूषां च चिन्तनपुरस्सरं करोति स आभोगबकुशः १। यः सहसाकरोति सः अनामोगबकुशः २। यः प्रच्छन्नतया करोति स संकृतवकुशः ३। यः प्रकटतया करोति सः असंवृत बकुशः ४। सआदिसे जो दर्शनको निस्सार करता है, वह दर्शन पुलाक है २ मूलगुणों एवं उत्तर गुणोंकी जो प्रतिसेवना करता है, वह चरणपुलाक है ३ जो साधुओंका लिङ्ग है उससे अधिक लिङ्गको जो ग्रहण करता है, यह लिङ्ग पुलाक है, ४ जो कुछ २ प्रमाद पतित हो जाता है, अथवा मनसे अकल्पयको ग्रहण करता है, वह यथासूक्ष्म पुलाक है। यह पुलाकका पांचवां भेद है। लब्धिपुलाक एक प्रकारकाही होता है, अतः उसकी यहां विवक्षा नहीं हुई है। शरीर वकुश एवं उपकरण चकुशके भेदसे दो भेदवाला हुआ बकुश भी आभोगवकुश आदिके भेदसे पांच प्रकारका है, इनमें जो विचारपूर्वक शरीरकी विभूषा एवं उपकरrat विभूषाको करता है, वह आभोगवकुश है १ और सहसा बिना विचारेही शरीरकी विभूषा एवं उपकरणकी विभूषाको करता है, वह अनाभोग बकुश है २ तथा जो गुप्त रूपसे शरीरादिकोंकी विभूषा
દનને નિસ્સાર કરે છે, તેને દશ નપુલાક કહે છે. (૩) મૂલગુણ્ણા અને ઉત્તર ગુણેાની જે પ્રતિસેવના કરે છે તેને ચરણપુલાક કહે છે. (૨) રજોહરણ, મુહ પત્તિ આદિ રૂપ સાધુઓના જે લિંગ છે, તેના કરતાં અધિક લિંગને ધારણ કરનાર સાધુને લિંગપુલાક કહે છે. (૫) જે સાધુ ચેાડા થોડા પ્રમાદી અની ગયા હાય છે તેને અથવા જે મનથી અકલ્પ્સને ગ્રહણ કરે છે તેને યથાસૂમ પુલાક કહે છે. લબ્ધિપુલાક એક જ પ્રકારના હોય છે તેથી અહી तेनुं विवेचन यु नथी.
હવે સૂત્રકાર મકુશના ભેદોનું નિરૂપણ કરે છે. મકુશના મુખ્ય એ ભેદ કહ્યા છે—(૧) શરીર ખકુશ અને (૨) ઉપકરણ ખકુશ. અકુશના નીચે પ્રમાણે પાંચ ભેદ પણ પડે છે—(૧) આભાગ અકુશ--જે સાધુ વિચારપૂર્વક શરીર અને ઉપકરણાની વિભૂષા કરે છે તેને આભાગ ખકુશ કહે છે. (૨) વિના વિચારે જ સહેસા શરીર અને ઉપકરણેાની વિભૂષા કરનાર સાધુને અનાલેગ અકુશ કહે
श्री स्थानांग सूत्र : ०४
