________________
सुधाटीका स्था०५उ०२सू०२७ भावप्रबुद्धस्य कारणेसति आज्ञानतिक्रमणतानि० १३९
"उम्माओ खलु दुविहो, जक्खाएसोयमोहणिज्जो य । जक्खाएसो वुत्तो, मोहेण इमं तु योच्छामि ॥१॥ रुवंगं दट्टणं, उम्माओ अहवं पित्तमुच्छाए ।
उम्मायस्स य भया, कहिया तित्थंकराईहिं ॥२॥" छाया-उन्मादः खलु द्विविधो यक्षावेशश्च मोहनीयश्च ।
यक्षावेशउक्तो मोहेनैनं तु वक्ष्यामि ॥१॥ रूपमङ्गं च दृष्ट्वा उन्मादोऽथवा पित्तमूर्च्छया ।
उन्मादस्य च भेदौ कथितौ तीर्थङ्करादिभिः ॥ २॥ इति । अथवा-उपसर्गप्राप्ताम्-उपसर्गम्-उपद्रव प्राप्ता ताम् । उपसर्गच दिव्यमानुषतिर्यककृतत्वात् त्रिविधो बोध्यः । तदुक्तम्उन्माद है, चित्तकी अनवस्थिति रूप यह उन्माद रूपाङ्ग दर्शनसे या पित्तकी मूर्छासे होता है । कहाभी है
" उम्माओ खलु दुविहो” इत्यादि ।
इस गाथाका अर्थ स्पष्ट है, अथवा जब वह साध्वी उपसर्ग प्राप्त हुई हो, उपद्रवको प्राप्त करनेकी स्थितियाली हो गई हो, देवकृत उपसर्ग, मानुषकृत उपसर्ग, तिर्यककृत उपसर्ग, इस प्रकारसे उपसर्ग तीन प्रकारका होता है, जो उपसर्ग देव द्वारा कृत होता है वह दिव्य उपसर्ग है, जो उपसर्ग मनुष्य द्वारा किया गया होता है वह मानुष उपसर्ग होता है और जो उपसर्ग पशु द्वारा किया गया होता है यह तिर्यक कृत उपसर्ग होता है । सो ही कहा गया है
शनी अथवा पित्तनी भूछौथी थाय छे. यु. ५५ छ : "उम्माओ खल दुविहो" त्याहि । यानी म २५ष्ट छ.
અથવા જ્યારે કોઈ સાધ્વીને ઉપસર્ગો અનુભવવા પડતાં હોય ત્યારે પણ તેને સહારે દેનાર સાધુ જિનાજ્ઞાને વિરાધક ગણાતું નથી. ઉપસર્ગના નીચે પ્રમાણે ત્રણ પ્રકાર છે–દેવકૃત ઉપસર્ગ, મનુષ્યકૃત ઉપસર્ગ અને તિર્યંચકૃત ઉપસર્ગ. જે ઉપસર્ગો દેવ દ્વારા કરાય છે, તેમને દિવ્ય ઉપસર્ગો કહે છે, મનુષ્ય દ્વારા કરાતા ઉપસર્ગોને માનુષી ઉપસર્ગો કહે છે. અને તિય દ્વારા
शत पनि तिय"यत उपसर्ना ४ छ. मे पात “तिविहे वं उपसग्गे" त्या थाया । यत ३२पामा मापी छ.
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
