________________
४८
४८४
स्थानाङ्गसूत्रे
उवरिल्ला चत्तारि कप्पा अद्धचंदसंठाणंठिया पण्णत्ता, तं जहा-आणए १, पाणए २, आरणे ३, अच्चुए ४ ।। सू०४७॥
छाया–अधस्तनाश्चत्वारः कल्पा अर्द्धचन्द्रसंस्थानसंस्थिताः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-सौधर्मः १, ईशानः २, सनत्कुमारः ३. माहेन्द्रः ।।
मध्यमाश्चत्वारः कल्पाः परिपूर्णचन्द्रसंस्थानसंस्थिताः प्रज्ञप्ताः, तद्यथाब्रह्मलोकः १, लान्तकः २, महाशक्रः ३, सहस्रारः ४।
उपरितनाश्चत्वारः कल्पा अर्द्धचन्द्रसंस्थानसंस्थिताः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-आनतः १, प्राणतः २. आरणः ३, अच्युतः ४ ।।मू० ४७॥
टीका--" हेछिल्ला" इत्यादि--कल्पसूत्रचतुष्टयं सुगमम् , नवरम्अर्द्धचन्द्रसंस्थानसंस्थिताः-अर्द्धचन्द्राकारस्थिताः सौधर्मादयश्चत्वारः कल्पाः सन्ति पूर्वपश्चिमतो मध्यभागे सीमा सत्त्वादिति । सू० ४७॥
चतुर्दश पूर्वधारी कहे ये कल्पों में उत्पन्न होते हैं । अतः अब सूत्रकार कल्पों की प्ररूपणा करते हैं-" हेटिल्ला चत्तारि कप्पा" इत्यादिटीकार्थ-नीचेके ये चार कल्प सौधर्म १, ईशान २, सनत्कुमार ३ और माहेन्द्र ४ । अर्द्धचन्द्र के आकार जैसे-आकारवाले हैं, क्योंकि इनकी सीमाका सद्भाव पूर्व से पश्चिम तक मध्य भाग में है, इस तरह से इनका आकार अर्द्धचन्द्रमा के आकार जैसा हो जाता है । ___ “मज्झिल्ला चत्तारि " इत्यादि-मध्यके चार कल्प परिपूर्ण चन्द्रमा के आकार जैसे-आकारवाले हैं, उनके नाम इस प्रकारसे हैं । ब्रह्म लोक १, लान्तक २, महाशुक्र ३, और सहस्रार ४ । ___" उपरिल्ला चत्तारि" इत्यादि-उपरितन चार कल्प अर्ध चन्द्र
ચૌદ પૂર્વધારિએ કપમાં ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી હવે સૂત્રકાર કલ્પની ५३५६५। 3रे छे. “ हेट्रिल्ला चत्तारि कप्पा" प्रत्याहिટીકાર્થ–સૌધર્મ, ઈશાન, સનસ્કુમાર અને મહેન્દ્ર, આ નીચેના ચાર કપ અર્ધ ચન્દ્રાકારના છે, કારણ કે તેમની સીમાને સદ્ભાવ પૂર્વથી પશ્ચિમ સુધી મધ્યભાગમાં છે. આ રીતે તેમને આકાર અર્ધચન્દ્રમાના આકાર જેવું છે.
" मज्झिल्ला चत्तारि' त्या-या यार ४८५ो पूर्ण यन्द्रभाना જેવા આકારવાળાં છે. તે ચાર કલ્પનાં નામ આ પ્રમાણે છે. બ્રહ્મલોક, सान्त, मशु, भने सखा२.
“ उपरिल्ला चत्तारि" त्याह-सौथी ७५२ना या२ ४८ अ यन्द्र
श्री. स्थानांग सूत्र :03
