________________
सुधा टीका स्था० ४ उ०४ सू०४१ मानुषीगर्भनिरूपणम्
४७ शुक्र-पुरुषसम्बन्धिरेतः, तदल्पं, तथा ओजा-स्त्रीसम्बन्धि रजो यदि बहु-शुक्रापेक्षयाऽधिकं भवति, तदा तत्र-गर्भाशये स्त्री-कन्या प्रजायते-उत्पद्यते । तथा-ओजोऽल्पं शुक्रं च बहु यदि भवति तत्र पुरुषः प्रजायते । तथा-द्वयोरपि रक्त-शुक्रयोस्तुत्यभावे-समानपरिमाणत्वे नपुंसकः मजायते, तथा-स्योजः समायोगे-स्त्रिया ओज स्त्र्योजस्तेन सह समायोगः-वायुप्रकोपवशेन ओजसः स्थिरीभवनलक्षणः रुयोजः समायोगस्तस्मिन् सति तत्र-गर्भाशये विम्बंमांसपिण्डरूपं प्रजायते ।२। इहाऽपरेरुक्तम्
"अत एवच शुक्रस्य बाहुल्याज्जायते पुमान् । रक्तस्य स्त्री, तयोः साम्ये क्लीवः शुक्रातवे पुनः॥१॥ वायुना बहुशो भिन्ने यथास्वं वपत्यता।
वियोनि विकृताकारा जायन्ते विकृतैर्मलैः ।।२॥” इति । ___" अप्पं सुक्कं बहुं ओयं" इनका भावर्थ ऐसा है--जब पुरुष का वीर्य अल्प होता है, और स्त्री का रज शुक्र की अपेक्षा अधिक होताहै, तब गर्भाशय में कन्या उत्पन्न होती है । जब इससे विपरीत बात होती है अर्थात् पुरुषका शुक्र-वीर्य अधिक होता है और स्त्री का रज शुक्र की अपेक्षा अल्प होता है, तब गर्भाशयमें पुत्र उत्पन्न होता है। जब शुक्र और रज ये दोनों परिमाण में समान होते हैं, तब गर्भाशयमें नपुंसक उत्पन्न होता है। और जब स्त्री का ओज वायु के प्रकोप के वश से स्थिर हो जाता है तब गर्भाशय में मांसपिण्डरूप बिम्ब उत्पन्न होता है। इस विषय में अन्यजनों का ऐसा कथन हैं--
“अतएव च शुक्रस्य" इत्यादि--इनका भावपूर्वोक्त जैसा ही है, जब शुक्र और आर्तव वायु के वश से अनेक रूपमें भिन्न २ हो
ગર્ભમાં કારણના ભેદને લીધે જે વિલક્ષણતા હોય છે તે હવે સૂત્રકાર ५४८ ४२ छ-" अप्प सुक्कं बहुं ओयं"
જ્યારે પુરુષષનું વીર્ય અ૯૫ હોય છે અને સ્ત્રીનું રજ વીર્ય કરતાં અધિક પ્રમાણમાં હોય છે, ત્યારે ગર્ભાશયમાં કન્યા ઉત્પન્ન થાય છે. જ્યારે આના કરતાં વિપરીત વાત બને છે–એટલે કે
જ્યારે પુરુષનું વીર્ય સ્ત્રીના જ કરતાં અધિક પ્રમાણમાં હોય છે, ત્યારે ગર્ભાશયમાં પુત્ર ઉત્પન્ન થાય છે. જ્યારે શુક્ર અને રજ બને સપ્રમાણુ હોય છે, ત્યારે ગર્ભાશયમાં નપુંસક પિદા થાય છે. જ્યારે સ્ત્રીનું એજ વાયુના પ્રકોપને કારણે સ્થિર થઈ જાય છે, ત્યારે ગર્ભાશયમાં માંસપિંડ રૂપ બિસ્ત ઉત્પન્ન થઈ જાય છે. આ વિષયને અનુલક્ષીને અન્યને એવું કહે છે કે –
श्री. स्थानांग सूत्र :03
